Tedavi Sırasında İştahsızlıkla Nasıl Başa Çıkılır?

Kanser tedavisi (kemoterapi, radyoterapi, hedefe yönelik tedaviler, immünoterapi) sırasında iştahsızlık (anoreksiya) oldukça yaygın görülen ve hastaların yaşam kalitesini, enerji seviyelerini ve tedaviye yanıtlarını olumsuz etkileyebilen bir yan etkidir. İştahsızlık, besin alımını azaltarak kilo kaybına ve kas kütlesi azalmasına (kaşeksi) yol açabilir. Bu durumla başa çıkmak için çeşitli stratejiler mevcuttur.

Tedavi Sırasında İştahsızlığın Nedenleri:

Bulantı ve Kusma: Kemoterapinin yaygın yan etkileridir ve iştahı doğrudan etkiler.
Tat ve Koku Değişiklikleri: Tedavi, yiyeceklerin tadını ve kokusunu değiştirebilir, bu da yemek yemeyi keyifsiz hale getirir. Metallik tat, acılık veya tat algısında azalma yaygındır.
Ağız ve Boğaz Yaraları (Mukozit): Ağızda ve boğazda oluşan yaralar, ağrı ve yutma güçlüğü yemek yemeyi acı verici hale getirir (bkz. Soru 13).
Ağız Kuruluğu (Kserostomi): Tükürük üretiminin azalması, yiyecekleri çiğnemeyi ve yutmayı zorlaştırır.
Yorgunluk: Aşırı yorgunluk, yemek hazırlama ve yeme eylemi için enerji eksikliğine neden olabilir.
Kabızlık/İshal: Bağırsak hareketlerindeki değişiklikler rahatsızlığa yol açar.
Depresyon ve Anksiyete: Kanserin psikolojik yükü, iştahı baskılayabilir.
Tümörün Kendisi: Bazı tümörler, vücutta iştahı düzenleyen hormonları etkileyebilir.
Erken Doygunluk: Az miktarda yemek yedikten sonra bile hızla doygunluk hissi.

İştahsızlıkla Başa Çıkmak İçin Stratejiler:

Sık ve Küçük Öğünler:
- Büyük öğünler yerine, günde 5-6 küçük öğün ve atıştırmalıklar tüketin. Bu, mideyi aşırı yüklemeden daha fazla kalori almanıza yardımcı olabilir.
Yüksek Kalorili ve Besin Değeri Yüksek Yiyecekler:
- Yüksek proteinli (et, balık, yumurta, süt ürünleri, baklagiller) ve yüksek kalorili (avokado, fındık, tohumlar, zeytinyağı) gıdaları tercih edin.
- Tatlılar, pudingler, dondurmalar, sütlü tatlılar gibi kolay tüketilebilir, kalori açısından yoğun seçenekleri değerlendirin.
- Yemeklere tereyağı, zeytinyağı, krema, peynir gibi ekstra kalori ekleyin.
İçeceklerle Kalori Alımı:
- Yemek yerken su yerine, besleyici değeri olan içecekleri (süt, meyve suyu, protein takviyeleri, besin takviyeli içecekler) tercih edin.
- Yemekler arasında bol sıvı tüketin, ancak yemeklerle birlikte çok fazla sıvı içmek doygunluk hissine neden olabilir.
Yiyeceklerin Tadını ve Kokusunu Yönetme:
- Tat Değişiklikleri İçin: Limonlu su, nane, zencefil gibi tatlandırıcılar deneyin. Yemekleri hafifçe baharatlandırın (çok acı olmamak kaydıyla). Metalik tat varsa, plastik çatal-bıçak kullanmayı deneyin.
- Koku Hassasiyeti İçin: Kokusu hafif veya az olan yiyecekleri tercih edin. Yemek pişerken odanın havalandırıldığından emin olun. Soğuk veya oda sıcaklığındaki yiyecekler daha az koku yayabilir.
Ağız ve Diş Sağlığına Dikkat:
- Düzenli ağız hijyeni (nazik fırçalama, gargara) mukoziti ve ağız kuruluğunu yönetmeye yardımcı olur.
- Ağız kuruluğu için tükürük yerine geçen spreyler veya pastiller kullanın.
- Ağrılı yaralar için doktorunuzun önerdiği ağrı kesici gargaralar veya kremler kullanın.
Yemek Ortamını Keyifli Hale Getirme:
- Sevdiğiniz yiyecekleri tüketin.
- Yemek yemeyi keyifli bir deneyim haline getirmek için sevdiğiniz kişilerle birlikte yiyin, sakin ve rahat bir ortamda yemek yiyin.
- Görsel olarak çekici yemekler hazırlayın.
Fiziksel Aktivite:
- Doktorunuzun onayıyla yapılan hafif egzersizler, iştahı artırabilir ve yorgunluğu azaltabilir.
İlaç Tedavisi:
- Doktorunuz, bulantı/kusma için antiemetikler, kabızlık için laksatifler veya iştah açıcı ilaçlar (megestrol asetat, dronabinol) reçete edebilir.
Profesyonel Destek:
- Bir diyetisyenle çalışmak, kişiselleştirilmiş bir beslenme planı oluşturmak ve iştahsızlıkla başa çıkma stratejileri geliştirmek için çok önemlidir.
- Psikolojik destek (terapi veya danışmanlık), anksiyete ve depresyonun yönetilmesine yardımcı olabilir.

İştahsızlık, kanser tedavisinin önemli bir parçasıdır ve yönetilmesi, hastanın genel sağlığını ve tedaviye uyumunu etkiler. Bu konuda mutlaka sağlık ekibinizle ve bir diyetisyenle yakın iletişimde olun.