Radyoterapinin Hangi Türleri (Harici, Dahili) Mevcuttur?

Radyoterapi (ışın tedavisi), yüksek enerjili ışınlar (genellikle X-ışınları veya protonlar) kullanarak kanser hücrelerinin DNA'sına zarar vererek onları yok etmeyi veya büyümelerini durdurmayı amaçlayan bir kanser tedavi yöntemidir. Radyoterapinin temel olarak iki ana uygulama türü vardır: harici (eksternal) radyoterapi ve dahili (internal) radyoterapi (brakiterapi).

1. Harici (Eksternal) Radyoterapi (Eşkalasyon Radyoterapisi):

Tanım: En yaygın radyoterapi türüdür. Vücudun dışındaki büyük bir makine (lineer hızlandırıcı - LINAC) kullanılarak, yüksek enerjili ışınlar tümörün bulunduğu bölgeye yönlendirilir.
Mekanizma: Radyasyon ışınları, kanserli bölgeye farklı açılardan gelirken sağlıklı dokuları mümkün olduğunca koruyacak şekilde şekillendirilir. Işınlar deriden geçerek tümöre ulaşır ve hücrelerin DNA'sına hasar verir.
Uygulama Şekli: Genellikle haftanın 5 günü, birkaç hafta boyunca (genellikle 1 ila 7 hafta) küçük dozlarda (fraksiyonlarda) verilir. Bu, sağlıklı hücrelerin iyileşmesine zaman tanırken, kanser hücrelerinin daha fazla hasar görmesini sağlar.
Avantajları:
- Vücudun hemen her yerindeki tümörlere uygulanabilir.
- Non-invaziv bir yöntemdir.
- Karmaşık tümör şekillerine ve konumlarına uyum sağlayabilen gelişmiş teknikler (IMRT, SBRT gibi) mevcuttur.
Dezavantajları:
- Radyasyon, tümör çevresindeki sağlıklı dokulara da bir miktar zarar verebilir, bu da yan etkilere neden olabilir (ciltte kızarıklık, yorgunluk, yutma güçlüğü vb.).
- Uzun tedavi süreleri gerektirebilir.
Türleri ve Gelişmiş Teknikler:
- 3 Boyutlu Konformal Radyoterapi (3D-CRT): Tümörü üç boyutlu olarak hedefleyen, ışınları tümörün şekline uyduran bir yöntem.
- Yoğunluk Ayarlı Radyoterapi (IMRT): Radyasyon dozunun yoğunluğunu her bir ışın demeti içinde ayarlayarak tümöre daha yüksek doz verirken, çevredeki sağlıklı dokuyu daha iyi koruyan gelişmiş bir tekniktir.
- Stereotaktik Vücut Radyoterapisi (SBRT) / Stereotaktik Radyocerrahi (SRS): Çok yüksek doz radyasyonun, az sayıda seansta (genellikle 1-5 seans) küçük ve iyi tanımlanmış tümörlere hassas bir şekilde verilmesidir. Beyin tümörleri (SRS) veya akciğer, karaciğer, omurga gibi bölgelerdeki tümörlerde (SBRT) kullanılır.
- Tüm Vücut Işınlaması (TBI): Kemik iliği nakli öncesinde tüm vücuda radyasyon verilmesi.
- Proton Tedavisi: Geleneksel X-ışınları yerine proton adı verilen yüklü parçacıklar kullanır (bkz. Soru 11).

2. Dahili (İnternal) Radyoterapi (Brakiterapi):

Tanım: Radyoaktif bir madde içeren küçük kaynakların (tohumlar, iğneler, teller, kateterler) doğrudan tümörün içine veya tümöre çok yakın bir bölgeye yerleştirilmesiyle uygulanır.
Mekanizma: Radyasyon kaynağı, hedeflenen bölgede yüksek doz radyasyon yayarken, sağlıklı çevre dokulara maruziyeti minimumda tutar.
Uygulama Şekli: Kaynaklar kalıcı olarak (düşük doz oranlı - LDR brakiterapi) veya geçici olarak (yüksek doz oranlı - HDR brakiterapi) yerleştirilebilir.
Avantajları:
- Radyasyon, tümöre çok yakın olduğu için daha yüksek dozda ve daha kısa sürede verilebilir.
- Sağlıklı dokulara daha az radyasyon maruziyeti olur, bu da yan etkileri azaltır.
- Daha kısa tedavi süresi.
Dezavantajları:
- İnvaziv bir prosedürdür (cerrahi müdahale gerektirir).
- Sadece belirli tümör konumlarına uygundur.
Kullanım Alanları: Prostat kanseri, rahim ağzı kanseri, meme kanseri, baş-boyun kanserleri, bazı akciğer ve göz tümörleri.

Radyonüklid Tedavisi (Sistemik Radyoterapi):

Tanım: Radyoaktif bir maddenin, özel bir ilaçla birleştirilerek veya tek başına damar yoluyla veya ağızdan verilmesidir. İlaç, vücutta kanser hücrelerine veya tümörlere özgü proteinlere bağlanarak doğrudan o hücreleri hedef alır.
Mekanizma: Radyoaktif madde tümör hücrelerine ulaştığında, o bölgede radyasyon yayarak kanser hücrelerini öldürür.
Kullanım Alanları: Tiroid kanseri (radyoaktif iyot), nöroendokrin tümörler (Lutethera), prostat kanseri (Radyum-223, Lutesyum-177 PSMA), lenfoma (radyoimmünoterapi).

Radyoterapi, kanser tedavisinde önemli bir rol oynayan etkili bir yöntemdir ve doğru türün seçimi, hastalığın evresine, türüne, tümörün konumuna ve hastanın genel sağlık durumuna göre radyasyon onkoloğu tarafından yapılır.