Prostat Kanseri

Prostat Kanseri

Prostat Nedir?

Prostat, erkek üreme sisteminin bir parçası olan, mesanenin hemen altında ve üretranın çevresinde yer alan bir bezdir. Yaklaşık ceviz büyüklüğünde olan bu bez, semen adı verilen sıvının bir kısmını üretir. Prostat, hem üreme fonksiyonunda hem de idrar kontrolünde önemli bir rol oynar.

Prostat Kanseri Nedir?

Prostat kanseri, prostat bezindeki hücrelerin kontrolsüz bir şekilde büyümesi ve çoğalması sonucunda oluşan bir kanser türüdür. Genellikle yavaş ilerler ve erken evrede belirgin bir semptom göstermeyebilir. Bununla birlikte, bazı durumlarda agresif olabilir ve çevre dokulara, lenf düğümlerine veya uzak organlara metastaz yapabilir.

Prostat Kanserinin Risk Faktörleri Nelerdir?

Prostat kanseri için bilinen risk faktörleri şunlardır:

📌Yaş: 50 yaş üstü erkeklerde daha sık görülür.

📌Aile Öyküsü: Ailede prostat veya meme kanseri öyküsü bulunması genetik yatkınlığı artırabilir.

📌Irk: Afrikalı-Amerikalı erkeklerde prostat kanseri riski daha yüksektir.

📌Beslenme: Yüksek yağlı diyet ve yetersiz sebze-meyve tüketimi riski artırabilir.

📌Hormonlar: Testosteron gibi erkek hormonlarının düzeyleri etkili olabilir.

Prostat Kanserinden Korunmak İçin Neler Yapılabilir?

Prostat kanserinden korunma için alınabilecek önlemler şunlardır:

✅Sağlıklı Beslenme: Sebze, meyve, tam tahıllar ve omega-3 yağ asitleri açısından zengin bir diyet tercih edilmelidir.

✅Fiziksel Aktivite: Düzenli egzersiz, genel sağlık üzerinde olumlu etkiler sağlayarak riski azaltabilir.

✅Sağlıklı Kilo: Obezite, prostat kanseri riskini artırabilir; bu nedenle kilo kontrolü önemlidir.

✅Düzenli Kontroller: Özellikle risk grubundaki bireyler için düzenli PSA (Prostat Spesifik Antijen) testi ve muayeneler önemlidir.

Prostat Kanserinin Belirti ve Bulguları Nelerdir?

Prostat kanseri erken evrelerde genellikle belirti vermez. Belirtiler ortaya çıktığında ise sıklıkla prostat büyümesi (benign prostat hiperplazisi - BPH) veya diğer prostat sorunlarına benzer olabilir. Bu nedenle, bu belirtilerin varlığı mutlaka kanser anlamına gelmez, ancak bir üroloji uzmanı tarafından değerlendirilmesi önemlidir. İşte prostat kanserinin olası belirti ve bulguları:

İdrar Yapmayla İlgili Belirtiler:

• Sık İdrara Çıkma (Pollaküri): Özellikle geceleri sık idrara çıkma ihtiyacı.

• Ani İdrar Sıkışması (Urgency): İdrarı tutmada zorluk veya ani idrar yapma isteği.

• İdrar Akışında Zorluk veya Zayıflama: İdrar başlatmada zorluk, idrar akışının yavaşlaması veya kesik kesik olması.

• İdrar Yaparken Yanma veya Ağrı (Dizüri): Bu durum genellikle prostat enfeksiyonu (prostatit) ile daha ilişkilidir, ancak bazen prostat kanserinde de görülebilir.

• İdrarda Kan (Hematüri): Daha az sıklıkla görülür ve genellikle ileri evrelerde ortaya çıkar.

Diğer Belirtiler:

• Spermde Kan (Hemospermi): Nadiren görülür.

• Erektil Disfonksiyon (Sertleşme Sorunu): Özellikle ileri evrelerde sinirlere baskı yapılması durumunda ortaya çıkabilir.

• Pelvik Bölgede Rahatsızlık: Alt karın, kasık veya perine bölgesinde (testisler ve anüs arasındaki bölge) ağrı veya rahatsızlık hissi.

• Kemik Ağrısı: Özellikle sırt, kalça veya diğer kemiklerde sürekli ve şiddetli ağrı (kanser kemiklere yayıldığında). Bu genellikle ileri evre prostat kanserinin bir belirtisidir.

• Bacaklarda Güçsüzlük veya Uyuşma: Omuriliğe baskı yapılması durumunda (ileri evrelerde).

• Kilo Kaybı ve Yorgunluk: İleri evrelerde görülebilir.

Önemli Not: Prostat kanseri erken evrelerde genellikle sessiz seyrettiği için, düzenli prostat kanseri taraması (PSA testi ve rektal muayene) özellikle risk faktörleri olan (ileri yaş, ailede prostat kanseri öyküsü, Afroamerikan ırkı) erkekler için önemlidir. Yukarıdaki belirtilerden herhangi birini yaşamanız durumunda vakit kaybetmeden bir üroloji uzmanına başvurmanız önerilir. Bu belirtiler prostat kanseri dışında iyi huylu prostat büyümesi veya diğer ürolojik sorunlardan da kaynaklanabilir, ancak doğru teşhis ve tedavi için değerlendirme gereklidir.

Prostat Kanserinin Teşhisi Nasıl Konulmaktadır?

Prostat kanserinin teşhisi, genellikle bir dizi farklı yöntemin kombinasyonu ile konulur:

1. Dijital Rektal Muayene (DRM): Üroloji uzmanı, eldivenli ve kayganlaştırıcı sürülmüş parmağını rektuma sokarak prostat bezinin büyüklüğünü, kıvamını ve üzerinde herhangi bir anormallik (sertlik, nodül) olup olmadığını kontrol eder. Bu basit bir tarama yöntemidir ancak erken evre kanserleri her zaman saptamayabilir.

2. Prostat Spesifik Antijen (PSA) Testi: Kan örneği alınarak prostat bezi tarafından üretilen bir protein olan PSA seviyesi ölçülür. Yüksek PSA seviyeleri prostat kanseri riskini artırabilir, ancak prostat büyümesi (BPH), prostatit (prostat iltihabı) ve yaşlanma gibi diğer faktörlerden de etkilenebilir. Bu nedenle PSA tek başına tanı koydurucu değildir.

3. Transrektal Ultrasonografi (TRUS) Eşliğinde Biyopsi: PSA yüksekliği veya DRM'de anormallik saptanması durumunda genellikle TRUS eşliğinde prostat biyopsisi yapılır. Rektuma ince bir ultrason probu yerleştirilerek prostat bezi görüntülenir ve ultrason rehberliğinde özel bir iğne ile prostatın farklı bölgelerinden küçük doku örnekleri alınır. Bu biyopsi örnekleri patolojik incelemeye gönderilerek kanser hücrelerinin varlığı araştırılır. Gleason skoru gibi kanserin agresiflik derecesini belirleyen faktörler de bu inceleme ile saptanır.

4. Multiparametrik Manyetik Rezonans Görüntüleme (mp-MRG): Prostatın detaylı görüntülerini sağlar ve kanser şüphesi olan bölgeleri belirlemede yardımcı olabilir. Özellikle biyopsi öncesinde riskli alanları saptamak ve biyopsiyi bu alanlara yönelik olarak yapmak (MRG füzyon biyopsisi) için giderek daha sık kullanılmaktadır. Ayrıca tedavi sonrası takipte de rolü vardır.

5. MRG Füzyon Biyopsisi: mp-MRG'de şüpheli alanlar tespit edilirse, bu görüntüler ultrason görüntüleriyle birleştirilerek (füzyon) biyopsi iğnesi doğrudan bu hedeflenen alanlara yönlendirilir. Bu, tanı doğruluğunu artırabilir.

6. Kemik Taraması (Sintigrafisi): PSA seviyesi çok yüksekse veya kemik ağrısı gibi metastaz (yayılım) şüphesi varsa, kemik taraması yapılarak kanserin kemiklere yayılıp yayılmadığı araştırılır.

7. Bilgisayarlı Tomografi (BT) veya Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRG): Kanser prostat dışına yayılmışsa veya lenf nodlarına metastaz şüphesi varsa, BT veya MRG gibi ileri görüntüleme yöntemleri kullanılabilir.

Prostat Kanserinin Evrelemesi Nasıl Yapılır?

Prostat kanseri evrelemesi, kanserin prostatın içinde mi yoksa dışında mı bulunduğunu ve çevre dokulara veya organlara yayılıp yayılmadığını belirlemek için yapılır. Evreleme genellikle aşağıdaki sistemlere dayanır:

• T (Tümör): Kanserin boyutu ve prostatın dışına çıkıp çıkmadığı değerlendirilir.

• N (Lenf Nodları): Kanserin lenf düğümlerine yayılıp yayılmadığını gösterir.

• M (Metastaz): Uzak organlara (kemikler, akciğerler gibi) yayılma durumu incelenir.

Evreler:

🔸Evre I: Kanser prostatın içindedir ve genellikle belirti göstermez.

🔸Evre II: Kanser prostat içinde büyümüş ancak prostatın dışına çıkmamıştır.

🔸Evre III: Kanser prostatın dışına, çevre dokulara veya seminal veziküllere yayılmıştır.

🔸Evre IV: Kanser lenf düğümlerine veya uzak organlara metastaz yapmıştır.

Prostat Kanseri: Evrelere Göre Tedavi Yaklaşımı

Prostat kanseri tedavisi; hastalığın evresine, Gleason skoru/ISUP grubu, PSA düzeyine ve hastanın genel sağlık durumu ve yaşam beklentisine göre belirlenir.

➤ Erken Evre (Lokalize Hastalık – Evre I-II)

Tümör sadece prostat içinde sınırlıdır.

🔹 İzlem seçenekleri:

• Aktif izlem:

  • Düşük riskli tümörlerde (Gleason ≤6, PSA <10 ng/mL, T1–T2a)

  • PSA takibi + gerektiğinde biyopsi

  • Uygun hastalarda gereksiz tedaviden kaçınılır

• Yakın izlem (Watchful Waiting):

  • Yaşam beklentisi <10 yıl olan, düşük riskli hastalarda

  • Tedavi amaçlı değil, semptom gelişirse girişim yapılır

🔹 Küratif tedavi seçenekleri:

• Radikal prostatektomi (cerrahi)

• Radyoterapi (IMRT, SBRT veya brakiterapi)

• Seçim, yaş, komorbidite ve hasta tercihiyle belirlenir

➤ Lokal İleri Evre (Evre III – T3, PSA >20, Gleason 8–10)

Tümör prostat kapsülünü aşmış olabilir; seminal vezikül tutulumu görülebilir.

🔹 Tedavi yaklaşımları:

• Radikal prostatektomi + pelvik lenf nodu diseksiyonu

• Radyoterapi + Androjen Baskılama Tedavisi (ADT)

  • Genelde 2–3 yıl süreyle LHRH agonistleri veya antagonistleri verilir

• Multimodal yaklaşım: cerrahi sonrası adjuvan/salvage RT gerekebilir

➤ Bölgesel Yayılım (Evre IVA – T4, N1, M0)

Lenf nodu tutulumu vardır ama uzak metastaz yoktur.

🔹 Tedavi:

• ADT (androjen baskılama tedavisi) ilk basamak

• Radyoterapi, primer tümöre veya lenf nodlarına yönelik eklenebilir

• Seçilmiş hastalarda multimodal tedavi (cerrahi + ADT + RT) uygulanabilir

➤ Metastatik Hastalık (Evre IVB – M1)

Uzak organ (kemik, akciğer, karaciğer) metastazı mevcuttur.

🔹 Tedavi Seçenekleri:

• ADT (ilk basamak tedavi)

  • LHRH agonistleri (leuprolid, goserelin)

  • LHRH antagonistleri (degarelix, relugolix)

• ADT + Kemoterapi

  • Docetaxel, yüksek tümör yükünde önerilir (CHAARTED çalışması)

• ADT + Yeni Nesil Hormon Tedavileri

  • Abirateron + prednizon

  • Enzalutamid, Apalutamid, Darolutamid

  • Özellikle düşük tümör yükünde veya kemoterapiye uygun olmayan hastalarda

🔹 Kemik metastazına özel:

• Zoledronik asit veya denosumab (kemik koruyucu)

• Radyoterapi (ağrı veya kırık riski varsa)

• Radium-223

Prostat Kanserinin Güncel Sistemik Tedavileri Nelerdir?

Güncel sistemik tedaviler arasında şunlar yer alır:

✅Hormon Tedavileri:

• LHRH agonistleri ve antagonistleri gibi ilaçlar testosteron seviyesini azaltır.

• Androjen reseptör blokerleri (Abirateron, Enzalutamid gibi) kullanılır.

✅Kemoterapi:

• Docetaxel ve Cabazitaxel, metastatik prostat kanseri tedavisinde etkilidir.

✅Hedefe Yönelik Tedaviler:

• PARP inhibitörleri (Olaparib gibi), belirli genetik mutasyonlara sahip hastalarda kullanılır.

✅İmmünoterapi ve aşılar:

• Sipuleucel-T (aşı tedavisi) ileri evre prostat kanserinde bağışıklık sistemini güçlendirir.

✅Radyoaktif Tedaviler:

• Radyum-223 gibi radyoaktif ajanlar, kemik metastazlarını tedavi etmek için kullanılır.

Prostat Kanseri Yaşam Süresi ve Sağkalım Oranları

Prostat kanseri, erkeklerde en sık görülen kanserlerden biridir. Sağkalım oranları; hastalığın evresine, gleason skoruna (derecesine), PSA düzeyine ve metastaz durumuna göre değişmektedir.

Erken evrede tanı konduğunda sağkalım oranları çok yüksektir.

Tedaviye Göre Sağkalımı Etkileyen Faktörler

• Erken tanı ve tedavi

• Gleason skoru (kanserin saldırganlığı)

• PSA değeri

• Metastaz varlığı

• Kemik tutulumu

• Tedaviye yanıt (hormon tedavisi, kemoterapi, immünoterapi vb.)