Kolon, sindirim sisteminin bir parçası olan ve kalın bağırsak olarak da bilinen organın bir bölümüdür. Kolon, ince bağırsaklardan sonra yer alır ve yaklaşık 1.5 metre uzunluğunda olup, sindirilen besinlerin atık maddelerini emerek vücuda su ve tuz geri kazandırır. Kolon, dört ana bölümden oluşur: çekum, çıkan kolon, transvers kolon ve inen kolon. Kolonun başlıca görevi, sindirimden sonra kalıntıları saklamak ve dışarı atılmak üzere anüse iletmektir.
Kolon kanseri, kolonun iç yüzeyinde bulunan hücrelerin anormal şekilde büyüyerek kansere dönüşmesiyle ortaya çıkan bir kanser türüdür. Kolon kanseri, genellikle polip adı verilen küçük, iyi huylu tümörlerden gelişir. Zamanla, bu polipler kansere dönüşebilir. Kolon kanseri, genellikle yavaş ilerler ve belirti vermeden yıllarca gelişebilir, bu da erken teşhis için düzenli taramaların önemini artırır.
Kolon kanseri gelişiminde etkili olabilecek birçok risk faktörü bulunmaktadır:
📌Yaş: Kolon kanseri genellikle 50 yaş ve üzeri kişilerde daha sık görülür.
📌Aile Öyküsü: Ailede kolon kanseri veya inflamatuar bağırsak hastalıkları (örneğin, Crohn hastalığı veya ülseratif kolit) öyküsü olan bireyler daha yüksek risk altındadır.
📌Kötü Beslenme: Aşırı kırmızı et tüketimi, işlenmiş gıdalar ve düşük lifli beslenme kolon kanseri riskini artırabilir.
📌Obezite: Aşırı kilolu olmak, kolon kanseri riskini artıran önemli bir faktördür.
📌Sigara ve Alkol Kullanımı: Sigara içmek ve aşırı alkol tüketmek kolon kanseri riskini artırabilir.
📌İnflamatuar Bağırsak Hastalıkları: Crohn hastalığı veya ülseratif kolit gibi hastalıklar, uzun süreli bağırsak iltihabına yol açarak kanser riskini artırabilir.
📌Genetik Yatkınlık: Lynch sendromu ve familial adenomatous polyposis (FAP) gibi kalıtsal genetik hastalıklar, kolon kanseri riskini artırabilir.
Kolon kanserinden korunmak için aşağıdaki önlemler alınabilir:
✅Sağlıklı Beslenme: Lif açısından zengin bir diyet, sebze ve meyve tüketimi, işlenmiş gıdalardan ve kırmızı etten kaçınmak kolon kanseri riskini azaltabilir.
✅Düzenli Egzersiz: Haftada en az 150 dakika orta şiddette fiziksel aktivite yapmak, kanser riskini düşürür.
✅Sigara ve Alkolü Bırakmak: Sigara içmemek ve alkol tüketimini sınırlamak kolon kanseri riskini önemli ölçüde azaltabilir.
✅Kiloyu Kontrol Etmek: Sağlıklı bir vücut ağırlığını korumak, obeziteyi önlemek kolon kanseri riskini azaltabilir.
✅Düzenli Tarama ve Erken Teşhis: 50 yaş ve üstü bireylerin düzenli kolon kanseri taramaları yaptırmaları önemlidir. Kolon kanseri erken evrede tespit edilirse, tedavi şansı daha yüksektir.
✅Ailede Kolon Kanseri Öyküsü Olanlar İçin Genetik Danışmanlık: Ailede kolon kanseri öyküsü varsa, genetik danışmanlık ve testler yapılabilir.
Kolon kanseri, kalın bağırsağın (kolon) iç yüzeyindeki hücrelerin kontrolsüz büyümesi sonucu oluşan bir kanser türüdür. Erken evrelerde genellikle belirti vermez ve belirtiler ortaya çıktığında tümör genellikle büyümüş veya yayılmış olabilir. Bu nedenle düzenli tarama önemlidir. Kolon kanserinin olası bulguları ve belirtileri şunlardır:
Bağırsak alışkanlıklarında değişiklikler:
Uzun süren ishal veya kabızlık.
Dışkı kıvamında değişiklik (normalden daha ince dışkı).
Dışkılama sonrası tam boşalamama hissi.
Rektal kanama veya dışkıda kan: Parlak kırmızı veya koyu renkli kan görülebilir.
Karın ağrısı veya rahatsızlık: Kramplar, gaz sancısı veya sürekli ağrı hissedilebilir.
Açıklanamayan kilo kaybı.
Halsizlik ve yorgunluk.
İştahsızlık.
Anemi (kansızlık): Kronik kan kaybı sonucu gelişebilir ve halsizlik, solukluk, nefes darlığı gibi belirtilere yol açabilir.
Karında şişlik veya dolgunluk hissi.
Sık sık gaz çıkarma.
Dışkılama isteği olmasına rağmen boşaltım yapamama hissi.
Önemli Not: Bu belirtiler kolon kanserine özgü değildir ve başka sağlık sorunlarının da işareti olabilir. Ancak, bu belirtilerden herhangi birini uzun süredir yaşıyorsanız veya yeni başladıysa, vakit kaybetmeden bir doktora başvurmanız önemlidir.
Kolon kanseri teşhisi, klinik değerlendirme, çeşitli görüntüleme ve endoskopik yöntemlerin kombinasyonu ile konulur. Kesin tanı ise biyopsi ile elde edilen dokunun patolojik incelemesi ile doğrulanır:
Klinik Değerlendirme: Doktor, hastanın semptomlarını, tıbbi öyküsünü (ailede kolon kanseri öyküsü, polip öyküsü, inflamatuar bağırsak hastalığı gibi risk faktörleri) ve fizik muayenesini yapar. Karın muayenesi ile kitle veya hassasiyet kontrol edilebilir.
Kan Testleri: Tam kan sayımı (anemi tespiti için), karaciğer fonksiyon testleri ve tümör belirteçleri (CEA, CA 19-9 gibi) yapılabilir. Ancak bu belirteçler erken evre kolon kanserinde her zaman yükselmeyebilir ve tanı koymada sınırlı रोल oynar. Daha çok tedaviye yanıtı izlemek ve nüksü saptamak için kullanılırlar.
Kolonoskopi: Kolon kanseri teşhisinde en önemli ve altın standart yöntemdir. Ucunda kamera bulunan ince, esnek bir tüp (kolonoskop) anüsten girilerek tüm kalın bağırsak ve rektumun iç yüzeyi doğrudan görüntülenir. Bu sayede tümörler, polipler ve diğer anormallikler saptanabilir ve biyopsi alınabilir. Tarama amaçlı da kullanılır (genellikle 45 veya 50 yaşından sonra risk faktörlerine göre).
Sigmoidoskopi: Kolonoskopiye benzer bir yöntemdir, ancak sadece kalın bağırsağın son kısmı (sigmoid kolon ve rektum) görüntülenir. Tarama amaçlı kullanılabilir ancak tüm kolonu değerlendirmediği için kolonun daha üst kısımlarındaki tümörleri atlayabilir.
Sanal Kolonoskopi (BT Kolonografi): Kalın bağırsağın bilgisayarlı tomografi (BT) ile görüntülenmesi ve özel yazılımlarla üç boyutlu görüntüler oluşturulmasıdır. Kolonoskopiye alternatif olarak kullanılabilir ancak polip veya tümör saptandığında biyopsi almak için yine kolonoskopi gereklidir.
Dışkıda Gizli Kan Testi (GGK) ve Fekal İmmüno-kimyasal Test (FİT): Dışkıda gözle görülmeyen kan varlığını saptayan tarama testleridir. Pozitif sonuç durumunda kolonoskopi yapılması gerekir.
Biyopsi ve Patolojik İnceleme: Kesin tanı, kolonoskopi veya cerrahi sırasında alınan doku örneklerinin (biyopsi) patolog tarafından mikroskop altında incelenmesiyle konulur. Patolojik inceleme, kanser hücrelerinin varlığını doğrular ve tümörün tipini (genellikle adenokarsinom) ve grade'ini (agresiflik derecesini) belirler.
Evreleme: Tanı konulduktan sonra kanserin yayılım derecesini belirlemek için evreleme yapılır. Evreleme, tümörün bağırsak duvarına ne kadar yayıldığı (T), bölgesel lenf nodu tutulumu (N) ve uzak metastaz varlığı (M) kriterlerine göre TNM sistemi kullanılarak yapılır. Evreleme için ameliyat sonrası patolojik inceleme ve ameliyat öncesinde yapılan görüntüleme yöntemlerinin (BT, MRG, PET-BT) sonuçları birlikte değerlendirilir.
Kolon kanseri evrelemesi, kanserin yayılma derecesine göre yapılır ve genellikle TNM (Tümör, Lenf Düğümleri, Metastaz) sistemi kullanılır:
🔸T (Tümör): Kanserin boyutunu ve kolonun hangi kısmına yayıldığını belirtir. T1-T4 arasında değişen evreler vardır.
🔸N (Lenf Düğümleri): Kanserin lenf düğümlerine yayılıp yayılmadığını gösterir. N0, lenf düğümlerinin etkilenmediğini, N1 veya N2, lenf düğümlerine yayılım olduğunu belirtir.
🔸M (Metastaz): Kanserin uzak organlara, özellikle karaciğer veya akciğerlere yayılıp yayılmadığını belirtir. M0, metastaz olmadığını, M1 ise metastaz olduğunu gösterir.
Bu evreleme, kanserin ne kadar ilerlediğini belirler ve tedavi planlamasında önemli bir rol oynar.
Kolon kanseri tedavisi, kanserin evresine göre değişir:
➥ Erken Evre (Evre I-II): Kanserin erken evrelerinde tedavi genellikle cerrahidir. Kanserli doku cerrahiyle çıkarılır ve çevrelenmiş lenf düğümleri de alınabilir. Evre II'de ek olarak kemoterapi önerilebilir.
➥ Orta Evre (Evre III): Bu evrede, kanserli hücreler lenf düğümlerine yayılmış olabilir. Tedavi, cerrahi müdahale ve kemoterapiyi içerir. Kemoterapi, kanserin geri gelmesini önlemek için kullanılır. Bazı durumlarda kemoterapi ameliyat öncesinde kullanılabilir.
➥ İleri Evre (Evre IV): Kanser, uzak organlara yayılmıştır. Tedavi, cerrahi müdahale, kemoterapi, akıllı ilaçlar, hedefe yönelik tedavi ve immünoterapileri içerebilir. Palyatif tedavi de semptomların yönetimi için önemlidir.
Güncel sistemik tedavi seçenekleri şunları içerir:
🔹Kemoterapi: Kolon kanseri tedavisinde en yaygın kullanılan sistemik tedavi yöntemidir. 5-FU (fluorourasil), Oxaliplatin ve Leucovorin gibi ilaçlar yaygın olarak kullanılır. Bu ilaçlar kanser hücrelerinin büyümesini engeller.
🔹Hedefe Yönelik Tedavi: Hedefe yönelik tedavi ilaçları, kanser hücrelerindeki belirli hedefleri tanır ve bu hücreleri öldürür.
🔹İmmünoterapiler: immünoterapiler, bağışıklık sisteminin kanser hücreleriyle savaşmasına yardımcı olur. Bu tedavi genellikle ileri evre kanserlerde kullanılır.
🔹Palyatif Tedavi: İleri evre kanserlerde, hastanın yaşam kalitesini iyileştirmek için ağrı yönetimi, beslenme desteği ve semptom giderici tedavi uygulanır.
Kolon kanserinde yaşam süresi ve sağkalım oranları, hastalığın evresine, tedaviye yanıtına ve hastanın genel sağlık durumuna göre değişiklik gösterir.
Copyright 2025 | Doç. Dr. Abdullah Sakin | Tıbbi Onkoloji (Kanser) Uzmanı
Doç. Dr. Abdullah Sakin
Hakkımda
İletişim
