Kanserden İyileşenler İçin Egzersiz Programları Nasıl Olmalı?

Kanser tedavisi sonrası iyileşme sürecindeki bireyler (sağkalımcılar) için egzersiz, fiziksel ve zihinsel sağlığı önemli ölçüde iyileştiren, yaşam kalitesini artıran ve hatta nüks riskini azaltmaya yardımcı olabilen kritik bir bileşendir. Ancak, egzersiz programının kişiye özel olması, kademeli ilerlemesi ve potansiyel risk faktörlerini göz önünde bulundurması gerekir.

Kanserden İyileşenler İçin Egzersiz Programlarının Temel Prensipleri:

Doktor Onayı ve Bireysel Değerlendirme:
- En Önemli Adım: Herhangi bir egzersiz programına başlamadan önce mutlaka onkolog, fizyoterapist veya onkolojik rehabilitasyon uzmanı ile görüşülmeli ve tam bir tıbbi değerlendirme yapılmalıdır.
- Değerlendirme Kriterleri: Hastanın kanser türü, evresi, uygulanan tedaviler (cerrahi, radyoterapi, kemoterapi), tedavi yan etkileri (yorgunluk, nöropati, lenfödem, kemik sağlığı, kalp sorunları), eşlik eden hastalıklar, fiziksel kısıtlamalar ve genel kondisyon düzeyi göz önünde bulundurulmalıdır.
Kademeli ve Kontrollü Başlangıç:
- "Başla Yavaş, Geliş Giderek": Yüksek yoğunluklu egzersizlere hemen başlamak yerine, çok hafif aktivitelerle (örn. kısa yürüyüşler) başlanmalı ve tolerans arttıkça süre ve yoğunluk kademeli olarak artırılmalıdır.
- Dinleme: Vücudun sinyallerini dinlemek çok önemlidir. Ağrı, aşırı yorgunluk veya rahatsızlık hissedildiğinde mola verilmeli veya egzersiz azaltılmalıdır.
Kombine Egzersiz Türleri:
- Kardiyovasküler Egzersiz (Aerobik): Yürüyüş, hafif koşu, bisiklet, yüzme gibi aktiviteler kalp sağlığını iyileştirir, enerji seviyelerini artırır, yorgunluğu azaltır ve ruh halini iyileştirir. Haftada en az 150 dakika orta yoğunlukta veya 75 dakika yüksek yoğunlukta aerobik egzersiz hedeflenmelidir.
- Kuvvet Antrenmanı: Direnç bantları, hafif ağırlıklar veya vücut ağırlığı kullanılarak yapılan egzersizler kas kütlesini korur veya artırır, kemik yoğunluğunu destekler ve günlük fonksiyonel yeteneği iyileştirir. Haftada 2-3 gün tüm ana kas gruplarını çalıştıracak şekilde yapılmalıdır.
- Esneklik ve Denge Egzersizleri: Yoga, Tai Chi, germe egzersizleri esnekliği artırır, eklem hareketliliğini iyileştirir, dengeyi geliştirir ve düşme riskini azaltır.
Yan Etkilere Yönelik Özelleştirme:
- Yorgunluk: Günün en enerjik hissedilen saatlerinde kısa, sık egzersiz seansları tercih edilebilir.
- Nöropati: Denge ve koordinasyonu geliştiren egzersizler, düşme riskini azaltmaya yardımcı olabilir. Destekli veya oturarak yapılan egzersizler tercih edilebilir.
- Lenfödem: Kol veya bacak şişliği olan bireyler için özel egzersizler (lenfödem terapisti tarafından öğretilen) ve kompresyon giysileri önerilebilir. Etkilenen bölgede aşırı zorlamadan kaçınılmalıdır.
- Kemik Sağlığı: Kemik metastazı veya osteoporoz riski olan hastalarda darbe içeren egzersizlerden kaçınılmalı, kemikleri güçlendiren direnç egzersizleri ve denge çalışmaları öne çıkarılmalıdır.
- Ameliyat Sonrası: Cerrahi sonrası bölgedeki hareket kısıtlılığını gidermek ve kasları güçlendirmek için fizyoterapist rehberliğinde özel egzersizler yapılmalıdır.
Hidrasyon ve Beslenme:
- Egzersiz sırasında yeterli su içmek önemlidir.
- Kas onarımı ve enerji için yeterli protein ve karbonhidrat içeren sağlıklı bir beslenme programı sürdürülmelidir.
Profesyonel Rehberlik:
- Bir fizik tedavi ve rehabilitasyon uzmanı veya onkolojik rehabilitasyon konusunda deneyimli bir fizyoterapist, kişiye özel ve güvenli bir egzersiz programı tasarlamak için en uygun kişidir. Gerekirse egzersiz fizyoloğu veya kişisel antrenörle de çalışılabilir.

Egzersiz, kanser sonrası iyileşmede pasif kalmaktan çok, yaşam kalitesini artıran ve sağlığı destekleyen aktif bir stratejidir. Düzenli fiziksel aktivite, hem fiziksel hem de psikolojik iyi oluşa katkıda bulunur.