Kanser Tedavisinin Neden Olduğu Bulantı ve Kusma İle Nasıl Başa Çıkabilirim?

Kanser tedavisinde kullanılan ilaçlar (özellikle kemoterapi) veya radyasyon, sindirim sistemindeki hücreleri ve beyindeki kusma merkezini etkileyebilir. Bu durum, bulantı ve kusma hissinin ortaya çıkmasına neden olur. Bazı durumlarda tümörün kendisi, elektrolit dengesizlikleri, diğer ilaçlar veya anksiyete de bulantı-kusmaya yol açabilir.

Bulantı ve kusmayı yönetmek için multidisipliner bir yaklaşım benimsemek genellikle en etkili yoldur.

1. Tıbbi Yaklaşımlar (İlaç Tedavisi)

Doktorunuz, bulantı ve kusmayı önlemek veya kontrol altına almak için çeşitli ilaçlar reçete edecektir. Bu ilaçlara antiemetikler denir.

Önleyici Tedavi (Profilaksi): Bulantı ve kusmanın ortaya çıkmasını engellemek en önemli hedeftir. Özellikle yüksek riskli kemoterapi öncesinde, bulantı başlamadan önce antiemetik ilaçlar verilir. Bu ilaçlar genellikle kemoterapinin son dozundan sonra da birkaç gün devam edebilir.
Kurtarma Tedavisi: Tüm önlemlere rağmen bulantı veya kusma yaşanırsa, doktorunuz ek ilaçlar veya farklı kombinasyonlar önerebilir.İlaçları doktorunuzun talimatlarına göre düzenli olarak ve belirtilen dozlarda kullanmak çok önemlidir. Kendi kendinize ilaç dozunu değiştirmeyin veya kesmeyin.

2. Beslenme ve Diyet Düzenlemeleri

Yedikleriniz ve içtikleriniz, bulantı hissinizi önemli ölçüde etkileyebilir.

Az ve Sık Beslenme: Günde 3 büyük öğün yerine, daha küçük porsiyonlarla 5-6 öğün yemeyi deneyin. Midenizi aşırı doldurmaktan kaçının.
Soğuk veya Oda Sıcaklığında Yiyecekler: Sıcak yiyeceklerin kokusu bulantıyı artırabilir. Daha çok soğuk veya oda sıcaklığında servis edilen yiyecekleri (sandviç, peynir, yoğurt, meyve, kraker) tercih edin.
Hafif ve Kuru Yiyecekler: Tost, galeta, kraker, pirinç lapası, haşlanmış patates gibi hafif ve kuru gıdalar mideyi daha az rahatsız edebilir.
Yağlı, Baharatlı ve Ağır Yiyeceklerden Kaçının: Kızartmalar, çok yağlı etler, acılı ve baharatlı yemekler, aşırı tatlılar bulantıyı tetikleyebilir.
Yemek Hazırlığı: Yemek kokuları bulantınızı artırıyorsa, başkalarından yemek yapmalarını isteyin veya pencereyi açarak iyi havalandırılmış bir ortamda hazırlık yapın.
Sıvı Tüketimi: Öğün aralarında bol sıvı tüketin. Yemekle birlikte sıvı almaktan kaçının, çünkü bu tokluk hissini artırabilir. Buz parçacıkları emmek, yavaşça su, elma suyu, çay veya limonata yudumlamak iyi gelebilir. Dehidrasyonu önlemek için günde en az 8-10 bardak sıvı tüketmeye çalışın.
Zencefil: Zencefilin bulantıyı azaltmada etkili olduğu gösterilmiştir. Zencefil çayı, zencefilli kurabiye (az şekerli) veya doktorunuzun onayıyla zencefil takviyeleri deneyebilirsiniz.
Yavaş Yemek Yiyin: Yemekleri yavaş ve sindirerek yiyin. Yemekten sonra hemen uzanmayın, en az bir saat kadar dinlenin.
Sabah Bulantısı: Sabahları yataktan kalkmadan önce birkaç kraker veya kuru tost yemek bulantıyı hafifletebilir.

3. Yaşam Tarzı ve Davranışsal Yaklaşımlar

Ortam Kontrolü: Yemek yediğiniz veya dinlendiğiniz ortamın temiz, serin ve havalandırılmış olmasına dikkat edin. Rahatsız edici kokulardan uzak durun.
Rahatlama Teknikleri: Derin nefes alma egzersizleri, meditasyon, hafif müzik dinleme gibi rahatlama teknikleri anksiyeteyi azaltarak bulantı hissini hafifletebilir.
Dikkat Dağıtma: Kitap okumak, film izlemek, hafif sohbet etmek gibi aktivitelerle zihninizi bulantı hissinden uzaklaştırabilirsiniz.
Hafif Egzersiz: Eğer enerjiniz varsa, kısa yürüyüşler veya hafif egzersizler sindirimi destekleyebilir ve kendinizi daha iyi hissetmenizi sağlayabilir. Ancak kendinizi zorlamayın.
Ağız Hijyeni: Ağzınızı düzenli olarak temiz tutmak, kötü tatları ve kokuları azaltarak bulantı hissini hafifletebilir. Karbonatlı ve tuzlu suyla gargara yapmak faydalı olabilir.

4. Tamamlayıcı Terapiler

Bazı tamamlayıcı terapiler, doktorunuzun onayıyla bulantı ve kusma yönetiminde destekleyici olabilir:

Akupunktur/Akupresür: Bileğinizdeki P6 (Neiguan) noktasına baskı uygulamak (akupresür bantları ile veya manuel olarak) veya akupunktur uygulamaları, bazı kişilerde bulantıyı azaltmaya yardımcı olabilir. Bu yöntemleri denemeden önce mutlaka doktorunuzla konuşun.

Ne Zaman Doktora Başvurulmalı?

Aşağıdaki durumlarla karşılaştığınızda mutlaka doktorunuza veya sağlık ekibinize başvurun:

Anti-emetik ilaçlara rağmen kontrol altına alınamayan şiddetli bulantı ve kusma
Yeterli sıvı alamama ve dehidrasyon belirtileri (ağız kuruluğu, az idrara çıkma, baş dönmesi)
Şiddetli karın ağrısı
Kusma ile birlikte ateş veya üşüme
Kusmukta kan görülmesi
Aşırı yorgunluk veya halsizlik

Unutmayın ki her hastanın deneyimi farklıdır ve size en uygun yönetim stratejileri doktorunuzla birlikte belirlenmelidir. İletişimi açık tutmak ve yaşadığınız yan etkileri sağlık ekibinizle