Kanser Tedavisi Sonrasında Uyku Bozuklukları Neden Devam Eder?

Kanser tedavisi tamamlandıktan sonra bile birçok hasta, uykuya dalmakta zorlanma, uykuyu sürdürmekte güçlük, sık uyanma, kabuslar veya dinlendirici uyku alamama gibi uyku bozuklukları yaşamaya devam eder. Bu durum, tedavi sonrası yaşam kalitesini önemli ölçüde etkileyen yaygın bir sorundur. Uyku bozukluklarının devam etmesinin birden fazla nedeni olabilir:

Kanser Tedavisi Sonrası Uyku Bozukluklarının Nedenleri:

Kalıcı Fiziksel Yan Etkiler:
- Ağrı: Tedavi sonrası devam eden kronik ağrı (nöropati, cerrahi sonrası ağrı, kemik ağrısı gibi) uyku kalitesini doğrudan etkiler. Ağrı nedeniyle uykudan uyanma veya uykuya dalmakta zorlanma görülebilir.
- Yorgunluk (CRFS): Kansere bağlı kronik yorgunluk, gün içinde aşırı bitkinliğe yol açsa da, paradoksal olarak gece uykusuzluğa neden olabilir.
- Nefes Darlığı/Öksürük: Akciğer hasarı veya diğer solunum sorunları, özellikle yatarken nefes darlığı veya kronik öksürük uykuya engel olabilir.
- Sıcak Basmaları/Gece Terlemeleri: Hormonal tedaviler veya kemoterapinin neden olduğu menopoz benzeri belirtiler, özellikle geceleri sıcak basmaları ve terlemeye yol açarak uyku bölünmelerine neden olabilir.
- Gastrointestinal Sorunlar: Tedaviye bağlı mide-bağırsak sorunları (reflü, kabızlık, ishal) gece rahatsızlığına yol açabilir.
Psikolojik ve Duygusal Faktörler:
- Anksiyete ve Stres: Kanserin geri gelme korkusu (nüks anksiyetesi), gelecekle ilgili endişeler, finansal veya ailevi sorunlar gibi kronik stres ve anksiyete uykuya dalmayı zorlaştırabilir.
- Depresyon: Kanser sonrası dönemde depresyon yaygındır ve uyku bozukluklarıyla (insomnia veya aşırı uyku) güçlü bir şekilde ilişkilidir.
- Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB): Kanser deneyimi travmatik olabilir ve bazı hastalarda kabuslara veya uykusuzluğa neden olan TSSB'ye yol açabilir.
Hormonal Değişiklikler:
- Kemoterapi ve radyoterapinin üreme organlarına etkisi, özellikle kadınlarda erken menopoza ve hormon seviyelerinde (östrojen) düşüşe neden olabilir. Bu hormonal değişiklikler, uyku düzenleyici hormonları (melatonin) etkileyebilir.
- Tiroid veya adrenal bez fonksiyonlarındaki değişiklikler de uyku sorunlarına yol açabilir.
Yaşam Tarzı ve Davranışsal Faktörler:
- Tedavi süresince azalan fiziksel aktivite, düzensiz uyku programları, gün içinde şekerlemeler yapmak, kafein veya alkol tüketimi gibi alışkanlıklar uyku düzenini bozabilir.
- Yatakta televizyon izlemek, telefon kullanmak gibi uyku hijyeni eksiklikleri de etkili olabilir.
Diğer Sağlık Sorunları:
- Uyku apnesi (tedaviden bağımsız olarak ortaya çıkabilir veya kötüleşebilir), huzursuz bacak sendromu gibi tıbbi durumlar da uyku bozukluklarının nedeni olabilir.