Kanser Taramaları Kimlere Önerilir?

Kanser Taramaları Kimlere Önerilir?

Kanser taramaları, belirtiler ortaya çıkmadan önce kanseri veya kanser öncesi lezyonları tespit etmeyi amaçlayan testlerdir. Erken teşhis, birçok kanser türünde tedavi başarısını ve hayatta kalma oranlarını önemli ölçüde artırır. Ancak, her kanser türü için her bireye tarama önerilmez. Tarama programları, bireyin yaş, cinsiyet, aile öyküsü, yaşam tarzı ve diğer risk faktörlerine göre belirlenir.

Genel Popülasyona Önerilen Başlıca Kanser Taramaları:

1. Meme Kanseri Taraması (Mamografi):

   • Kimlere Önerilir:

     • Ortalama Riskli Kadınlar: Genellikle 40-50 yaşlarından itibaren yıllık veya iki yılda bir mamografi yaptırmaları önerilir. Başlangıç yaşı ve sıklığı ülkelere ve kurumlara göre değişebilir (örneğin, ABD'de 40 veya 45 yaşından itibaren yıllık, Avrupa'da 50-69 yaş arası iki yılda bir).

     • Yüksek Riskli Kadınlar: Ailede meme kanseri öyküsü olanlar (özellikle genç yaşta), BRCA gen mutasyonu taşıyıcıları veya daha önce göğüs bölgesine radyoterapi almış kişiler gibi yüksek riskli gruplarda taramalara daha erken yaşta başlanır ve daha sık (mamografi ile birlikte meme MRG'si) yapılır.

2. Kolorektal Kanser (Kalın Bağırsak ve Rektum Kanseri) Taraması:

   • Kimlere Önerilir:

     • Ortalama Riskli Bireyler: Genellikle 45-50 yaşından itibaren taramaya başlanır. Tercih edilen yöntemler arasında:

       • Kolonoskopi: Her 10 yılda bir.

       • Esnek Sigmoidoskopi: Her 5 yılda bir (genellikle dışkıda gizli kan testi ile birlikte).

       • Dışkıda Gizli Kan Testi (Gaitada Kan Testi - Fecal Occult Blood Test): Yıllık olarak (kanıtlanmış kanıtlarla dışkı immünokimyasal testi FIT tercih edilir).

       • Dışkı DNA Testi: Belirli aralıklarla (örneğin 3 yılda bir).

     • Yüksek Riskli Bireyler: Ailede kolorektal kanser veya polip öyküsü olanlar, iltihaplı bağırsak hastalığı olanlar (Crohn, Ülseratif Kolit) veya genetik sendromlar (Lynch Sendromu, FAP) taşıyanlar için taramalara daha erken yaşta başlanır ve daha sık kolonoskopi yapılır.

3. Rahim Ağzı Kanseri Taraması (Pap Smear Testi ve/veya HPV Testi):

   • Kimlere Önerilir: Aktif cinsel yaşamı olan veya 21 yaşından itibaren tüm kadınlara önerilir.

   • Sıklık: Genellikle 21-29 yaş arası her 3 yılda bir Pap smear testi. 30-65 yaş arası her 5 yılda bir Pap smear ve HPV testi kombinasyonu veya tek başına HPV testi. 65 yaşından sonra risk faktörlerine göre sonlandırılabilir.

4. Akciğer Kanseri Taraması (Düşük Doz Bilgisayarlı Tomografi - BT):

   • Kimlere Önerilir: Genellikle 50-80 yaşları arasında, en az 20 paket-yıl sigara içme öyküsü olan (örneğin 20 yıl boyunca günde 1 paket veya 10 yıl boyunca günde 2 paket), halen sigara içen veya son 15 yıl içinde sigarayı bırakmış ağır sigara içicilerine yıllık tarama önerilir.

   • Önemi: Bu tarama, özellikle yüksek riskli gruplarda akciğer kanserine bağlı ölümleri azaltmada etkili olduğu kanıtlanmıştır.

5. Prostat Kanseri Taraması (PSA Testi ve Dijital Rektal Muayene - DRE):

   • Kimlere Önerilir: Taramanın yararları ve riskleri hala tartışmalı olsa da, genellikle 50 yaşından itibaren (yüksek riskli grupta 40-45 yaşından itibaren) erkeklere, doktorlarıyla bireysel risklerini ve tercihleri konuşarak yapılması önerilir. Taramanın potansiyel zararları (gereksiz biyopsiler, aşırı tedavi) nedeniyle bireysel karar önemlidir.

Genel Popülasyona Şu An İçin Rutin Olarak Önerilmeyen Taramalar (Ancak Risk Grubunda Değerlendirilebilir):

• Yumurtalık Kanseri Taraması: Genel popülasyonda rutin tarama için etkili bir yöntem bulunmamaktadır. Ancak BRCA mutasyonu taşıyan veya güçlü aile öyküsü olan yüksek riskli kadınlarda transvajinal ultrason ve CA-125 kan testi gibi yöntemler değerlendirilebilir.

• Pankreas Kanseri Taraması: Genel popülasyonda rutin tarama önerilmez. Ancak ailede güçlü pankreas kanseri öyküsü olan veya genetik yatkınlığı olan (örneğin BRCA, Lynch sendromu mutasyonları) bireylerde belirli durumlarda özel tarama programları (endoskopik ultrason, MR) düşünülebilir.

Kanser taramaları, her zaman bireysel risk faktörleri, aile öyküsü ve doktorunuzla yapılan görüşme sonucunda belirlenmelidir. Tarama testlerinin faydaları ve potansiyel riskleri hakkında bilgi sahibi olmak ve bilinçli kararlar vermek önemlidir.