Kanser Aşıları Ne Durumda

Kanser aşıları, kanser araştırmalarında heyecan verici ve hızla gelişen bir alandır. Genel olarak iki ana kategoride incelenebilirler: önleyici (profilaktik) aşılar ve tedavi edici (terapötik) aşılar.

1. Önleyici (Profilaktik) Kanser Aşıları:

Mekanizma: Bu aşılar, kansere neden olduğu bilinen belirli virüs enfeksiyonlarını önleyerek dolaylı yoldan kanser gelişimini engeller. Virüsler, vücuda girdikten sonra hücrelerde genetik değişikliklere yol açarak kansere neden olabilirler.
Mevcut Durum:
- HPV (İnsan Papilloma Virüsü) Aşısı: Rahim ağzı kanseri, anal kanser, orofaringeal kanserler ve bazı genital kanserlerin başlıca nedeni olan HPV enfeksiyonlarını önler. HPV aşısı, kanser gelişimini engelleyen, başarısı kanıtlanmış ilk kanser aşısıdır. Dünya genelinde ve Türkiye'de rutin aşılama programlarında yer almaktadır.
- Hepatit B Aşısı: Kronik Hepatit B enfeksiyonu, karaciğer kanserinin önemli bir nedenidir. Hepatit B aşısı, bu enfeksiyonu önleyerek karaciğer kanseri riskini azaltır. Türkiye'de rutin çocukluk çağı aşılamasında yer almaktadır.
Gelecek: Gelecekte, başka kanserojen virüslere (örneğin Epstein-Barr virüsü) karşı da önleyici aşılar geliştirilmesi hedeflenmektedir.

2. Tedavi Edici (Terapötik) Kanser Aşıları:

Mekanizma: Bu aşılar, vücudun bağışıklık sistemini zaten var olan kanser hücrelerini tanımak ve yok etmek üzere eğitmeyi veya güçlendirmeyi amaçlar. Kanser hücrelerinin yüzeyindeki veya içindeki belirli proteinleri (tümör antijenleri) hedef alarak bağışıklık yanıtını tetiklerler.
Mevcut Durum ve Gelişmeler:
- Onaylı Aşılar: Şu anda ABD Gıda ve İlaç İdaresi (FDA) tarafından prostat kanseri için onaylanmış bir tedavi edici aşı (Sipuleucel-T) bulunmaktadır. Ancak kullanımı sınırlıdır.
- Kişiselleştirilmiş Kanser Aşıları: Bu alanın en heyecan verici gelişmelerinden biridir. Hastanın kendi tümör dokusu analiz edilerek, sadece o hastanın kanser hücrelerinde bulunan spesifik mutasyonlara (neoantijenler) karşı bağışıklık yanıtı oluşturacak aşılar tasarlanır. mRNA teknolojisi, bu kişiselleştirilmiş aşıların hızlı üretimine olanak sağlamaktadır. Özellikle melanom gibi bazı kanser türlerinde umut verici klinik çalışma sonuçları mevcuttur.
- Diğer Hedefler: Bazı aşılar, kanser hücrelerinin büyümesini destekleyen sinyal yollarını veya bağışıklık sisteminden kaçmasını sağlayan mekanizmaları hedef almayı amaçlar.
- Klinik Çalışmalar: Çok sayıda tedavi edici kanser aşısı, dünya genelinde çeşitli kanser türleri için klinik çalışmaların farklı aşamalarındadır. Bazıları tek başına, bazıları ise kemoterapi, radyoterapi veya immünoterapi gibi diğer tedavilerle kombinasyon halinde test edilmektedir.

Zorluklar ve Gelecek Beklentileri:

Tedavi edici kanser aşılarının geliştirilmesinde bazı zorluklar bulunmaktadır: Kanser hücrelerinin bağışıklık sisteminden kaçma yeteneği, aşıların etkili olabilmesi için doğru antijenlerin seçilmesi ve her hastanın bağışıklık sisteminin farklı yanıt vermesi. Ancak, immünoterapi ve kişiselleştirilmiş tıp alanındaki ilerlemelerle birlikte, tedavi edici kanser aşılarının geleceği oldukça parlak görünmektedir. Önümüzdeki yıllarda daha fazla tedavi edici kanser aşısının klinik kullanıma girmesi beklenmektedir.