Hepatoselüler karsinom (HCC), karaciğerin ana hücrelerinden (hepatositlerden) gelişen en yaygın kanser türüdür. Genellikle karaciğerin düzgün işlevini bozan, uzun süreli karaciğer hastalıkları sonucu ortaya çıkar. Hepatoselüler karsinom, karaciğerin primer (ilk oluşan) kanseri olarak kabul edilir ve diğer organlara metastaz yapabilir. HCC, karaciğerin ileri evre hastalıklarıyla, özellikle siroz ve hepatit gibi durumlarla ilişkilidir. Diğer kanser türlerine göre daha geç dönemde teşhis edilir, çünkü erken evrelerde belirgin bir semptom göstermez.
Hepatoselüler karsinomun gelişiminde rol oynayan bir dizi risk faktörü bulunmaktadır:
📌Kronik Hepatit B ve C Enfeksiyonları: Hepatit B ve C virüsleri, karaciğerin iltihaplanmasına ve zamanla siroza yol açarak hepatoselüler karsinom gelişme riskini artırır.
📌Siroz: Karaciğerin fibrozis (yara dokusu) sonucu sağlıklı karaciğer dokusunun hasar görmesi, HCC için önemli bir risk faktörüdür.
📌Alkol Bağımlılığı: Uzun süreli aşırı alkol tüketimi, karaciğerin hasar görmesine ve siroza yol açabilir, bu da HCC riskini artırır.
📌Obezite ve Diyabet: Obezite ve diyabet, karaciğerde yağ birikmesine ve karaciğerin düzgün çalışmamasına yol açarak kanser riskini artırır.
📌Aflatoksin Maruziyeti: Aflatoksin, bazı mantarların ürettiği toksik maddelerdir ve uzun süre maruz kalmak HCC'ye neden olabilir.
📌Genetik Yatkınlık: Ailede karaciğer kanseri geçmişi bulunan kişilerde risk artmaktadır.
📌İleri Yaş: HCC, genellikle 50 yaş ve üzerindeki bireylerde daha sık görülür.
Hepatoselüler karsinomdan korunmak için aşağıdaki önlemler alınabilir:
✅Hepatit B ve C Aşılaması ve Tedavisi: Hepatit B aşısı ile Hepatit B enfeksiyonundan korunmak mümkündür. Ayrıca, Hepatit C'nin tedavi edilmesi, HCC riskini önemli ölçüde azaltabilir.
✅Alkol Tüketiminin Azaltılması: Aşırı alkol tüketiminden kaçınılmalı ve karaciğerin sağlığı korunmalıdır.
✅Sağlıklı Beslenme ve Düzenli Egzersiz: Obeziteyi ve diyabeti önlemek için sağlıklı beslenme alışkanlıkları benimsenmeli ve düzenli egzersiz yapılmalıdır.
✅Düzenli Sağlık Kontrolleri: Özellikle sirozu olan veya hepatit B ve C gibi karaciğer hastalıkları geçiren bireyler düzenli aralıklarla sağlık taramaları yaptırmalıdır.
✅İyi Hijyen: Hepatit B ve C virüslerinin yayılmaması için hijyen kurallarına dikkat edilmelidir.
✅Aflatoksinlerden Kaçınma: Gıda maddelerinde aflatoksin bulunmadığından emin olunmalıdır.
Hepatoselüler karsinom (HCC), karaciğerin birincil malign tümörüdür. Erken evrelerde genellikle belirti vermez ve çoğu zaman karaciğer hastalığı olan (siroz, hepatit B veya C gibi) kişilerde yapılan düzenli taramalar sırasında tesadüfen saptanır. Belirtiler ortaya çıktığında ise genellikle tümörün büyüklüğü, karaciğer fonksiyon bozukluğu ve yayılımı ile ilişkilidir. En sık görülen bulgular şunlardır:
Karın ağrısı veya rahatsızlık: Özellikle sağ üst kadranda künt, sürekli veya aralıklı ağrı hissedilebilir. Tümörün büyümesi veya karaciğer kapsülünün gerilmesi ağrıya neden olabilir.
Karında şişlik veya dolgunluk hissi: Karaciğer büyümesi (hepatomegali) veya karın boşluğunda sıvı birikimi (asit) karında şişliğe yol açabilir.
Ele gelen karaciğer kitlesi: İleri evrelerde tümör karın muayenesinde ele gelebilir.
Sarılık: Cilt ve gözlerin sarı renk alması, karaciğerin bilirubin metabolizmasındaki bozukluk sonucu ortaya çıkabilir.
İştahsızlık ve kilo kaybı.
Halsizlik ve yorgunluk.
Mide bulantısı ve kusma.
Karın şişkinliği (asit): Karın boşluğunda sıvı birikimi, karında belirgin şişliğe neden olabilir.
Ayaklarda ve bacaklarda şişlik (ödem).
Kaşıntı: Sarılıkla birlikte veya tek başına görülebilir.
Mental durumda değişiklikler (hepatik ensefalopati): İleri karaciğer hastalığı olan kişilerde, karaciğerin toksinleri temizleme yeteneğinin azalması sonucu bilinç bulanıklığı, uyku hali veya davranış değişiklikleri görülebilir.
Varis kanaması: Sirozu olan hastalarda yemek borusu veya midedeki varislerin yırtılması sonucu kan kusma (hematemez) veya siyah, katran gibi dışkı (melena) görülebilir.
HCC teşhisi, risk faktörleri olan kişilerin düzenli takibi, klinik değerlendirme, görüntüleme yöntemleri ve bazı durumlarda biyopsi ile elde edilen dokunun patolojik incelemesinin kombinasyonu ile konulur:
Risk Faktörlerinin Değerlendirilmesi ve Tarama: Kronik hepatit B veya C enfeksiyonu, siroz, alkolik karaciğer hastalığı, non-alkolik steatohepatit (NASH) gibi HCC risk faktörleri olan kişiler düzenli aralıklarla (genellikle 6 ayda bir) alfa-fetoprotein (AFP) kan testi ve karaciğer ultrasonografisi ile taranır.
Klinik Değerlendirme: Doktor, hastanın semptomlarını, tıbbi öyküsünü ve risk faktörlerini değerlendirir. Fizik muayene ile karaciğer büyüklüğü, hassasiyeti ve karında sıvı birikimi (asit) kontrol edilir.
Görüntüleme Yöntemleri:
Karaciğer Ultrasonografisi (USG): Tarama amaçlı ve ilk değerlendirmede sıklıkla kullanılır. Karaciğerdeki kitleleri gösterebilir.
Çok Fazlı Bilgisayarlı Tomografi (BT): HCC tanısında en önemli görüntüleme yöntemlerinden biridir. Kontrast madde verilerek yapılan özel BT protokolleri, HCC'nin karakteristik vasküler özelliklerini (arteriyel fazda kontrast tutulumu ve venöz fazda yıkanma) göstererek yüksek doğrulukla tanı koymaya yardımcı olabilir.
Dinamik Kontrastlı Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRG): BT'ye alternatif olarak veya BT'nin yetersiz kaldığı durumlarda (örneğin, küçük lezyonların karakterizasyonu, kontrast madde alerjisi) kullanılabilir. HCC'nin vasküler özelliklerini değerlendirmede BT kadar başarılıdır ve bazı durumlarda daha iyi kontrast çözünürlüğü sağlayabilir.
Pozitron Emisyon Tomografisi-Bilgisayarlı Tomografi (PET-BT): HCC tanısında rutin olarak kullanılmaz, ancak metastaz şüphesinde veya tedavi yanıtını değerlendirmede faydalı olabilir.
Alfa-Fetoprotein (AFP) Kan Testi: AFP, HCC'li hastaların bir kısmında yüksek seviyelerde bulunabilen bir tümör belirtecidir. Tarama amaçlı kullanılsa da, tanı koymada tek başına yeterli değildir çünkü HCC olmayan karaciğer hastalıklarında da yükselebilir ve HCC'li bazı hastalarda normal olabilir. Ancak, görüntüleme bulgularıyla birlikte değerlendirildiğinde tanısal değeri artar.
Biyopsi ve Patolojik İnceleme: Görüntüleme yöntemleriyle karaciğerde şüpheli bir kitle saptandığında, kesin tanıyı koymak ve tümörün tipini (HCC ve alt tipleri), grade'ini (agresiflik derecesini) belirlemek için biyopsi yapılması gerekebilir. Biyopsi genellikle aşağıdaki durumlarda düşünülür:
Atipik görüntüleme bulguları olan ve HCC'den farklı bir lezyon (örneğin, kolanjiyokarsinom, metastaz) olabileceği düşünülen durumlarda.
Görüntüleme bulguları HCC için tipik değilse.
Transplantasyon veya ablasyon gibi lokal tedaviler planlanıyorsa tanısal doğrulama için.
Biyopsi genellikle perkütan (ciltten iğne ile girilerek) ve görüntüleme (genellikle ultrason veya BT) rehberliğinde yapılır.
Evreleme: Tanı konulduktan sonra kanserin yayılım derecesini belirlemek için evreleme yapılır. HCC evrelemesinde çeşitli sistemler (örneğin, Barcelona Clinic Liver Cancer - BCLC evreleme sistemi) kullanılır. Evreleme, tedavi planlaması ve prognozun belirlenmesinde kritik öneme sahiptir. Evreleme için görüntüleme yöntemlerinin sonuçları, karaciğer fonksiyon durumu (Child-Pugh skoru) ve hastanın genel sağlık durumu birlikte değerlendirilir.
Hepatoselüler karsinomun evrelemesi, tümörün büyüklüğünü, karaciğerin yayılma durumunu ve diğer organlara metastaz yapıp yapmadığını belirlemek için yapılır. Genellikle TNM sistemi kullanılır:
T (Tümör): Tümörün karaciğerdeki büyüklüğünü ve yerini belirtir.
T1: Tek bir tümör vardır ve karaciğerdeki diğer yapılar etkilenmemiştir.
T2: Birden fazla tümör vardır, ancak karaciğerin diğer bölgeleri etkilenmemiştir.
T3: Kanser, karaciğerin ana damarlarına yayılabilir.
T4: Kanser, karaciğerin çevresindeki organlara yayılmıştır.
N (Lenf Düğümleri): Kanserin lenf düğümlerine yayılıp yayılmadığını gösterir.
N0: Lenf düğümleri etkilenmemiştir.
N1: Lenf düğümleri etkilenmiştir.
M (Metastaz): Kanserin vücudun diğer bölgelerine yayılıp yayılmadığını belirler.
M0: Metastaz yoktur.
M1: Metastaz vardır.
HCC tedavisi, hastalığın evresine ve hastanın genel sağlık durumuna bağlı olarak değişir:
🔸Evre I: Kanser henüz karaciğerin bir bölgesinde sınırlıysa, cerrahi tedavi (karaciğerin etkilenen kısmının çıkarılması) tercih edilir. Eğer cerrahiden sonra tümör tekrarlarsa, karaciğer nakli düşünülebilir.
🔸Evre II: Kanserin birden fazla noktada yayılması durumunda, cerrahi müdahale sınırlı olabilir. Bu evrede, kemoterapi, radyoterapi veya ablasyon tedavileri gibi seçenekler değerlendirilebilir.
🔸Evre III ve IV: İleri evre HCC'de kanserin uzak organlara yayılmasından dolayı cerrahi tedavi genellikle uygun değildir. Bu evrede, kemoterapi, hedefe yönelik tedaviler ve immünoterapiler kullanılır. Ayrıca, ağrı ve diğer semptomların yönetilmesine yönelik palyatif bakım da uygulanabilir.
Hepatoselüler karsinom tedavisinde son yıllarda gelişen sistemik tedavi seçenekleri şunlardır:
🔹Kemoterapi: kemoterapinin sınırlı faydası vardır. Bu ilaçlar, kanser hücrelerinin büyümesini engellemeye yardımcı olur.
🔹Hedefe Yönelik Tedavi: Sorafenib, Regorafenib, ve Cabozantinib gibi ilaçlar, HCC'nin hücre yüzeyindeki özel hedefleri hedef alarak tümörleri küçültmeye yardımcı olabilir.
🔹İmmünoterapiler: Atezolizumab, Nivolumab ve Pembrolizumab gibi immünoterapiler, bağışıklık sistemini güçlendirerek kanser hücrelerine karşı savaşmasını sağlar.
🔹Radyoterapi: HCC'de, tümörün boyutunu küçültmek ve semptomları hafifletmek için radyoterapi kullanılabilir.
🔹Ablasyon Tedavisi: Karaciğerin kanserli bölgesine ısı, soğuk veya alkol enjekte edilerek tümörlerin yok edilmesi sağlanabilir.
Hepatoselüler karsinom (HCC), karaciğerin en yaygın primer kanseridir ve genellikle siroz veya kronik hepatit B ve C enfeksiyonu gibi altta yatan karaciğer hastalıklarıyla ilişkilidir.
➥ HCC’de Sağkalımı Etkileyen Faktörler
Tümörün evresi ve büyüklüğü
Altta yatan karaciğer hastalığı (siroz, hepatit B/C varlığı)
Cerrahi ya da transplant şansı olup olmaması
TACE, radyoterapi, immünoterapi ve hedefe yönelik tedavilere yanıt
➥ Tedavi Seçenekleri
Cerrahi rezeksiyon: Küçük tümörlü ve iyi karaciğer fonksiyonuna sahip hastalarda küratif olabilir.
Karaciğer nakli: Uygun hastalar için en iyi sağkalım oranını sunar.
TACE/TARE: Orta evre hastalarda tümör büyümesini yavaşlatır.
Sistemik tedavi: Sorafenib, lenvatinib, immunoterapi (atezolizumab + bevacizumab) ileri evre hastalarda sağkalımı uzatabilir.
Copyright 2025 | Doç. Dr. Abdullah Sakin | Tıbbi Onkoloji (Kanser) Uzmanı
Doç. Dr. Abdullah Sakin
Hakkımda
İletişim
