Hedefli Antikor-İlaç Konjugatları (ADC’ler)

Hedefli Antikor-İlaç Konjugatları (ADC'ler), kanser tedavisinde bir "akıllı füze" gibi çalışan yenilikçi bir ilaç sınıfıdır. Bu moleküller, kanser hücrelerini öldüren güçlü bir kemoterapi ilacını, kanser hücrelerinin yüzeyindeki belirli bir hedefe bağlanan bir monoklonal antikor aracılığıyla doğrudan kanserli dokuya taşır. Amaç, sağlıklı dokuya verilen zararı en aza indirirken, kemoterapiyi doğrudan tümör hücresine ulaştırmaktır.

ADC Nedir ve Nasıl Etki Eder?

ADC'ler, üç ana bileşenden oluşur:

🔸 Monoklonal Antikor (Hedefleme Mekanizması): Kansere özgü bir proteine (antijene) bağlanan ve ADC'yi doğru adrese yönlendiren kısımdır.
🔸 Sitotoksik Yük (Kemoterapi İlacı/Toksin): Kanser hücrelerini öldürme gücü yüksek olan, ancak normalde sistemik olarak verildiğinde çok toksik olabilen güçlü bir kemoterapi ilacıdır.
🔸 Bağlayıcı (Linker): Antikor ile kemoterapi ilacını birbirine bağlayan, kan dolaşımında stabil kalmasını sağlayan, ancak hücre içine girince ilacı serbest bırakan kimyasal bir köprüdür.

Etki Mekanizması: ADC, kan dolaşımında kanser hücresini bulur, antikor kısmı ile hücre yüzeyine bağlanır ve hücre içine alınır. Hücre içinde, bağlayıcı (linker) parçalanır ve serbest kalan güçlü kemoterapi ilacı, kanser hücresini içeriden yok eder.

ADC'lerin Alt Tipleri ve Hedefleri

ADC'ler, hedefledikleri antijene göre farklılık gösterir. Başlıca örnekler şunlardır:

1. HER2 Hedefli ADC'ler

Meme, mide ve bazı akciğer kanserlerinde aşırı bulunan HER2 proteinini hedefler.

📌 Trastuzumab Emtansine (T-DM1, Kadcyla): HER2 pozitif metastatik meme kanserinde kullanılır.
📌 Trastuzumab Deruxtecan (T-DXd, Enhertu): Daha güçlü bir toksin içerir ve sadece HER2 pozitif değil, düşük HER2 ekspresyonuna sahip meme, mide ve bazı akciğer kanserlerinde de etkilidir.

2. Trop-2 Hedefli ADC'ler

Birçok kanser türünde (meme, mesane vb.) aşırı bulunan Trop-2 proteinini hedefler.

📌 Sacituzumab Govitecan: Üçlü negatif meme kanseri (TNBC), ürotelyal (mesane) kanseri ve hormon pozitif meme kanserinde kullanılır.

3. Nectin-4 Hedefli ADC'ler

Özellikle mesane kanserinde yüksek seviyelerde bulunan Nectin-4 proteinini hedefler.

📌 Enfortumab Vedotin: İleri evre ürotelyal (mesane) kanserinde kullanılır.

4. Diğer Hedefler

EGFR, CD30 (lenfoma), TFRC gibi birçok farklı protein de ADC'ler için hedef olarak araştırılmaktadır.

Avantajları

✅ Hedefe Yönelik Teslimat: Güçlü kemoterapiyi doğrudan kanser hücrelerine taşıyarak sağlıklı dokulara verilen zararı ve sistemik yan etkileri minimize eder.
✅ Geniş Terapötik Aralık: Sistemik kemoterapinin kaldıramayacağı kadar güçlü ilaçların kullanılmasına olanak tanır.
✅ Azaltılmış Sistemik Yan Etkiler: Geleneksel kemoterapiye kıyasla bulantı, saç dökülmesi gibi yan etkiler genellikle daha az şiddetlidir.
✅ Dirençli Kanserlerde Etkinlik: Bazı kemoterapiye dirençli kanser türlerinde etkili olabilir.

Dezavantajları

❌ Hedef Antijen Gerekliliği: Etkili olabilmesi için kanser hücrelerinin hedef proteini belirli bir düzeyde üretmesi gerekir.
❌ Özgün Yan Etkiler: Hedefe yönelik olsalar da, taşıdıkları ilaca ve hedefe bağlı olarak kemik iliği baskılanması, sinir hasarı, göz sorunları ve akciğer iltihabı (interstisyel akciğer hastalığı) gibi ciddi yan etkilere neden olabilirler.
❌ Direnç Gelişimi: Kanser hücreleri zamanla ADC'lere karşı direnç mekanizmaları geliştirebilir.
❌ Karmaşık İlaç Tasarımı ve Maliyet: Üretimleri karmaşık ve maliyetlidir.