Damar Yoluyla Beslenme (Parenteral Beslenme) Ne Zaman Gereklidir?

Damar yoluyla beslenme (Parenteral Beslenme veya Total Parenteral Nütrisyon - TPN), hastanın sindirim sistemini (ağız, yemek borusu, mide, bağırsaklar) kullanamadığı veya oral ya da tüple beslenmenin yetersiz kaldığı durumlarda, tüm besin maddelerinin (protein, karbonhidrat, yağ, vitaminler, mineraller ve su) doğrudan damar içine bir kateter aracılığıyla verildiği özel bir beslenme yöntemidir. Bu, yaşamı tehdit eden malnütrisyonu önlemek veya tedavi etmek için kullanılan karmaşık bir tıbbi müdahaledir.

Parenteral Beslenme Ne Zaman Gereklidir (Kanser Hastalarında):

Parenteral beslenme, genellikle diğer beslenme yolları (oral beslenme veya beslenme tüpü - enteral beslenme) mümkün olmadığında veya yetersiz kaldığında bir "son çare" olarak düşünülür. Kanser hastalarında aşağıdaki durumlarda gerekli olabilir:

Ciddi Sindirim Sistemi Fonksiyon Bozukluğu:
- Bağırsak Tıkanıklığı (İleus/Obstrüksiyon): Tümör nedeniyle veya cerrahi sonrası bağırsakların tamamen veya kısmen tıkanması.
- Ciddi Malabsorpsiyon Sendromları: Bağırsakların besinleri emilim yeteneğinin ileri derecede bozulması (örn. kısa bağırsak sendromu, şiddetli radyasyon enteriti).
- Ameliyat Sonrası Bağırsağın Dinlendirilmesi: Büyük bağırsak ameliyatları sonrası bağırsakların iyileşmesi için bir süre dinlenmesi gerektiği durumlarda.
- Kontrol Edilemeyen Şiddetli Bulantı ve Kusma: Aşırı derecede ve kontrol edilemeyen bulantı/kusma nedeniyle hastanın ağızdan veya tüpten beslenememesi.
- Ciddi İshal veya Fistüller: Kontrol edilemeyen ishal veya sindirim sisteminde oluşan fistüller (anormal bağlantılar) nedeniyle besin kaybı ve emilim bozukluğu.
Yüksek Doz Kemoterapi veya Kök Hücre Nakli:
- Özellikle yüksek doz kemoterapi ve kök hücre nakli sırasında sindirim sisteminde ciddi mukozit (ağızdan anüse kadar mukoza iltihabı) gelişebilir. Bu, hastanın ağızdan yemek yiyememesine veya tüple beslenememesine neden olabilir.
Şiddetli Ağız/Yutma Güçlüğü (Disfaji) ve Enteral Beslenmenin Kontrendike Olduğu Durumlar:
- Baş-boyun veya yemek borusu kanserlerinde şiddetli disfaji geliştiğinde ve enteral beslenme (PEG gibi) yapılamadığında veya riskli olduğunda.
Aşırı Kilo Kaybı ve Malnütrisyon Riski:
- Hasta zaten ileri derecede malnütrisyonlu ise ve yukarıdaki nedenlerden dolayı ağızdan veya tüple beslenmesi mümkün değilse.

Parenteral Beslenmenin Uygulanması ve Riskleri:

Damar Erişimi: Genellikle büyük bir toplardamara (genellikle boyun veya göğüs bölgesindeki santral ven) yerleştirilen özel bir kateter (PICC hattı, Hickman kateteri, port kateteri) aracılığıyla verilir. Periferik damar yoluyla kısa süreli veya düşük konsantrasyonlu beslenme de mümkündür.
Hazırlık: Beslenme solüsyonu, hastanın bireysel ihtiyaçlarına göre eczacı tarafından özel olarak hazırlanır. İçeriği her gün yeniden değerlendirilebilir.
Riskler:
- Enfeksiyon: Kateterin yerleştirildiği yerde veya kan dolaşımında ciddi enfeksiyon (sepsis) riski en önemli komplikasyonlardan biridir. Bu nedenle sterilizasyon ve kateter bakımı hayati önem taşır.
- Metabolik Komplikasyonlar: Kan şekeri dalgalanmaları, elektrolit dengesizlikleri, karaciğer veya böbrek fonksiyon bozuklukları gibi metabolik sorunlar gelişebilir.
- Mekanik Komplikasyonlar: Kateterin tıkanması, yerinden oynaması, pnömotoraks (akciğer sönmesi) gibi kateter yerleştirilmesiyle ilgili komplikasyonlar.
- Kullanım Süresi: Genellikle kısa veya orta vadeli bir çözüm olarak kullanılır. Uzun süreli TPN kullanımı daha fazla risk taşır ve hastanın yaşam kalitesini etkileyebilir.

Parenteral beslenme, kanser tedavisinde kritik durumlarda yaşam kurtarıcı olabilir, ancak potansiyel riskleri nedeniyle yakın tıbbi gözetim ve uzman ekip (doktor, hemşire, diyetisyen, eczacı) tarafından yönetilmelidir.