Böbrek Kanseri (Renal Hücreli Kanser)

Renal Hücreli Kanser Nedir?

Renal hücreli kanser (RCC), böbreklerdeki renal hücrelerden gelişen ve en yaygın böbrek kanseri türüdür. Renal hücreli kanser, böbreklerde bulunan tübüllerdeki hücrelerin kontrolsüz bir şekilde büyüyüp çoğalması sonucu ortaya çıkar. Bu kanser türü, genellikle 60 yaş ve üzeri bireylerde görülür ve erkeklerde kadınlara oranla daha yaygındır. RCC, çoğunlukla tek böbrekte başlasa da, bazen her iki böbrekte de gelişebilir ve zamanla lenf bezleri, akciğerler veya kemikler gibi uzak organlara yayılabilir.

Renal Hücreli Kanserinin Risk Faktörleri Nelerdir?

Renal hücreli kanserin gelişiminde etkili olabilecek bazı risk faktörleri şunlardır:

📌Sigara İçmek: Sigara içmek, renal hücreli kanser riskini artıran en önemli faktörlerden biridir.

📌Obezite: Aşırı kilolu olmak, böbrek kanseri riskini artırabilir. Obezite, hormon düzeylerini ve böbrek fonksiyonlarını etkileyerek kansere neden olabilir.

📌Yüksek Tansiyon (Hipertansiyon): Yüksek kan basıncı, renal hücreli kanser riskini artırabilir.

📌Ailede Kanser Öyküsü: Ailede böbrek kanseri öyküsü olan kişilerde daha yüksek risk bulunmaktadır.

📌Genetik Faktörler: Von Hippel-Lindau hastalığı gibi bazı genetik hastalıklar, RCC için önemli risk faktörleridir.

📌Böbrek Hastalıkları: Kronik böbrek hastalığı olan bireylerde böbrek kanseri gelişme olasılığı daha yüksektir.

📌Çevresel Faktörler: Bazı kimyasal maddelere (örneğin, asbest ve bazı pestisitler) maruz kalmak da böbrek kanseri riskini artırabilir.

📌Yaş ve Cinsiyet: 60 yaş ve üzeri bireylerde daha yaygındır ve erkeklerde kadınlara kıyasla daha sık görülür.

Renal Hücreli Kanserinden Korunmak İçin Neler Yapılabilir?

Renal hücreli kanseri önlemek veya riskini azaltmak için şu önlemler alınabilir:

✅Sigara Kullanımını Bırakmak: Sigara içmenin kanserle olan ilişkisi bilimsel olarak kanıtlanmıştır. Sigara içmekten kaçınılması, böbrek kanseri riskini önemli ölçüde azaltabilir.

✅Sağlıklı Kiloyu Korumak: Obeziteyi önlemek ve sağlıklı bir kiloyu korumak, böbrek kanseri riskini azaltabilir. Düzenli egzersiz ve dengeli bir diyet ile kilo kontrolü sağlanabilir.

✅Yüksek Tansiyonun Kontrol Altına Alınması: Yüksek tansiyonun tedavi edilmesi, böbrek kanseri riskini azaltabilir. Düzenli doktor kontrolleri ve hipertansiyon tedavisi önemlidir.

✅Dengeli Beslenme: Meyve, sebze ve lif açısından zengin bir diyet, kanser riskini azaltabilir.

✅Kimyasal Maddelerden Kaçınmak: Zararlı kimyasal maddelere maruz kalmaktan kaçınılmalıdır. Çalışma ortamında veya günlük yaşamda kimyasal maddelere karşı koruyucu önlemler alınmalıdır.

✅Böbrek Sağlığına Dikkat Etmek: Böbrek sağlığını korumak, düzenli egzersiz yapmak ve yeterli miktarda su içmek, böbreklerin sağlıklı çalışmasını destekler.

Renal Hücreli Kanser Bulguları Nelerdir?

Renal hücreli kanser (RHK), böbreklerdeki tübül hücrelerinden kaynaklanan bir kanser türüdür. Erken evrelerde genellikle belirti vermez ve çoğu zaman başka nedenlerle yapılan görüntüleme tetkikleri sırasında tesadüfen saptanır. Belirtiler ortaya çıktığında ise genellikle tümörün büyüklüğü ve yayılımı ile ilişkilidir.

Renal hücreli kanserin olası bulguları şunlardır:

Sık Görülen Belirtiler:

İdrarda kan (hematüri): En sık görülen belirtilerden biridir. İdrar pembe, kırmızı veya kola renginde görünebilir. Kanama aralıklı olabilir.
Yan veya bel ağrısı: Böbrek bölgesinde sürekli veya aralıklı, künt veya keskin ağrı hissedilebilir.
Karında veya sırtta kitle: İleri evrelerde tümör elle hissedilebilir bir kitle oluşturabilir.

Daha Az Görülen Belirtiler:

Halsizlik ve yorgunluk.
İştah kaybı.
Açıklanamayan kilo kaybı.
Ateş: Nedeni bilinmeyen, aralıklı ateş görülebilir.
Anemi (kansızlık).
Hipertansiyon (yüksek tansiyon).
Bacaklarda veya ayak bileklerinde şişlik (ödem).
Gece terlemeleri.

Metastaz Varsa Görülebilecek Belirtiler (Kanser diğer organlara yayıldıysa):

Akciğer metastazı: Öksürük, nefes darlığı, göğüs ağrısı, kanlı balgam.
Kemik metastazı: Kemik ağrıları, kırıklar.
Beyin metastazı: Baş ağrısı, nöbetler, görme veya konuşma değişiklikleri, güçsüzlük.
Karaciğer metastazı: Karın ağrısı, sarılık.

Paraneoplastik Sendromlar:

Bazı RHK vakalarında, tümörün salgıladığı hormon benzeri maddeler nedeniyle paraneoplastik sendromlar gelişebilir. Bu durumlar çeşitli belirtilere yol açabilir:

Hiperkalsemi (kanda yüksek kalsiyum seviyesi): Yorgunluk, kabızlık, kemik ağrıları, sık idrara çıkma.
Eritrositoz (kanda yüksek kırmızı kan hücresi sayısı): Baş ağrısı, baş dönmesi, ciltte kızarıklık.
Trombositoz (kanda yüksek trombosit sayısı): Pıhtılaşma riskinde artış.
Karaciğer fonksiyon bozukluğu (Stauffer sendromu): Sarılık olmaksızın karaciğer enzimlerinde yükselme.

Önemli Not: Bu belirtiler böbrek kanserine özgü değildir ve başka sağlık sorunlarının da işareti olabilir. Ancak, bu belirtilerden herhangi birine sahipseniz, özellikle idrarda kanama varsa, vakit kaybetmeden bir doktora başvurmanız önemlidir. Erken teşhis, tedavi başarısını önemli ölçüde artırır.

Renal Hücreli Kanser Teşhisi Nasıl Konulmaktadır?

Renal hücreli kanser (RHK) teşhisi, klinik değerlendirme, çeşitli görüntüleme yöntemleri ve kesin tanı için biyopsi ile elde edilen dokunun patolojik incelemesinin bir kombinasyonu ile konulur. Erken evrelerde genellikle belirti vermediği için çoğu zaman tesadüfen saptanabilir. İşte RHK teşhisinde kullanılan temel adımlar:

1. Klinik Değerlendirme:

Hasta Hikayesi: Doktor, hastanın semptomlarını (idrarda kan, yan ağrısı, karında kitle, kilo kaybı, yorgunluk, ateş vb.) ve tıbbi geçmişini (risk faktörleri, aile öyküsü) detaylı olarak alır. Ancak, erken evrelerde semptomlar olmayabilir.
Fizik Muayene: Doktor, karın bölgesini palpe ederek kitle varlığını kontrol edebilir. Ayrıca genel sağlık durumunu değerlendirir.

2. Görüntüleme Yöntemleri:

Görüntüleme yöntemleri, böbrekteki anormallikleri saptamak, tümörün boyutunu, yerleşimini, yayılımını ve böbrek dışındaki diğer organları değerlendirmek için kullanılır:

Ultrasonografi (USG): Genellikle ilk yapılan görüntüleme yöntemidir. Böbrekleri ve kitleleri gösterebilir, kistik ve solid lezyonları ayırt etmede yardımcı olur. Ancak, küçük tümörleri veya tümörün yayılımını değerlendirmede BT ve MRG kadar detaylı bilgi sağlamaz.
Bilgisayarlı Tomografi (BT): RHK teşhisinde en sık kullanılan ve en değerli görüntüleme yöntemidir. Kontrast madde verilerek yapılan BT taramaları, böbrekteki tümörü, boyutunu, böbrek içindeki ve çevresindeki yayılımını (renal ven, vena kava, perirenal yağ), lenf nodu tutulumunu ve uzak metastazları (akciğer, karaciğer, kemik gibi) detaylı olarak gösterir.
Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRG): BT'ye alternatif olarak veya BT'nin yetersiz kaldığı durumlarda (örneğin, kontrast madde alerjisi, renal ven veya vena kava invazyonunu değerlendirmede) kullanılabilir. Yumuşak doku detaylarını daha iyi gösterir.
Pozitron Emisyon Tomografisi-Bilgisayarlı Tomografi (PET-BT): RHK'nın evrelemesinde ve metastazların saptanmasında rutin olarak kullanılmaz. Ancak, bazı agresif veya atipik RHK tiplerinde ve tedavi yanıtını değerlendirmede faydalı olabilir.
Kemik Sintigrafisi: Kemik metastazı şüphesi varsa yapılır. BT ve MRG genellikle kemik metastazlarını da gösterebildiği için her zaman gerekli olmayabilir.
Akciğer Grafisi veya BT: Akciğer metastazını değerlendirmek için yapılır.

3. Biyopsi ve Patolojik İnceleme (Kesin Tanı):

Görüntüleme yöntemleriyle böbrekte şüpheli bir kitle saptandığında, kesin tanıyı koymak ve tümörün tipini (berrak hücreli, papiller, kromofobik vb.) ve grade'ini (agresiflik derecesini) belirlemek için biyopsi yapılması gerekebilir. Ancak, RHK'da biyopsi kararı dikkatli verilmelidir çünkü iğne traktında tümör yayılımı riski az da olsa bulunmaktadır. Biyopsi genellikle aşağıdaki durumlarda düşünülür:

Metastatik hastalık varlığında primer tümörü doğrulamak.
Atipik görüntüleme bulguları olan ve RHK'dan farklı bir lezyon (örneğin, lenfoma, abse) olabileceği düşünülen durumlarda.
Ablasyon (ısıtma veya dondurma) gibi cerrahi olmayan tedavi yöntemleri planlanıyorsa tanısal doğrulama için.

Biyopsi yöntemleri şunlardır:

Perkütan İğne Biyopsisi: Görüntüleme (genellikle BT veya ultrason) rehberliğinde ciltten ince bir iğne ile direkt olarak böbrekteki kitleye girilerek doku örneği alınır.

Patolojik İnceleme: Biyopsi ile elde edilen doku örneği patolog tarafından mikroskop altında incelenir. Bu inceleme ile kanser hücrelerinin varlığı, tipi ve grade'i belirlenir. İmmünohistokimya gibi özel boyama yöntemleri de tanıyı doğrulamak ve alt tipleri ayırt etmek için kullanılabilir.

Renal Hücreli Kanserinin Evrelemesi Nasıl Yapılır?

Renal hücreli kanserin evrelemesi, kanserin yayılma derecesini belirlemek için kullanılır. Evreleme, genellikle TNM sistemi kullanılarak yapılır:

➤ T (Tumor): Kanserin tümördeki büyüklüğü ve yerleşimi.

- 🔸T1: Tümör küçük, sadece böbrekte.
- 🔸T2: Tümör böbreğin dışına çıkmamış, ancak daha büyüktür.
- 🔸T3: Kanser böbrek dışına yayılmış olabilir, ancak uzak organlara yayılmamıştır.
- 🔸T4: Kanser, çevre organlara yayılmıştır.

➤ N (Node): Lenf bezlerine yayılım.

- 🔸N0: Lenf bezlerine yayılma yok.
- 🔸N1: Lenf bezlerine yayılma var.

➤ M (Metastasis): Kanserin uzak organlara yayılımı.

- 🔸M0: Uzak organlara yayılma yok.
- 🔸M1: Uzak organlara (akciğer, karaciğer, kemikler vb.) yayılma var.

Evre 1-4 arasında değişen bir sıralama vardır ve kanserin yayılma derecesine göre tedavi planı belirlenir.

Renal Hücreli Kanserinin Evrelerine Göre Tedavisi Nasıl Yapılır?

Renal hücreli kanserin tedavisi, kanserin evresine göre değişir:

Evre 1: Kanser yalnızca böbrekte sınırlıdır ve genellikle cerrahi müdahale ile tedavi edilir. Nephrektomi (böbreğin çıkarılması) genellikle tercih edilen tedavi yöntemidir.
Evre 2-3: Kanser böbreğin dışına yayılmıştır ancak uzak organlara henüz sıçramamıştır. Cerrahi tedavi (nephrektomi) genellikle yapılır ve ardından radyoterapi veya kemoterapi gibi tedavi yöntemleri uygulanabilir.
Evre 4: Kanser, uzak organlara yayılmıştır. Bu durumda, cerrahi müdahale, radyoterapi ve sistemik tedavi kombinasyonları kullanılabilir. İmmünoterapiler ve hedefe yönelik tedaviler (targeted therapies) bu evrede sıklıkla kullanılır.

Renal Hücreli Kanserinin Güncel Sistemik Tedavileri Nelerdir?

1. İmmünoterapi Temelli Kombinasyonlar (1. Basamak)

🔷İmmünoterapi + İmmünoterapi Kombinasyonu

🔷İmmünoterapi + akıllı ilaç Kombinasyonları

2. Tirozin Kinaz İnhibitörleri (TKI Monoterapileri)

3. Non-Clear Cell RCC’de Tedavi (Papiller, Kromofob vs.)

Standart tedaviler daha az net olmakla birlikte:
- TKI’lar (sunitinib, cabozantinib) sıklıkla kullanılır
- MET inhibitörleri (örneğin: savolitinib) papiller tip 1 RCC için araştırılmaktadır
- İmmünoterapi ± TKI kombinasyonları bazı olgularda tercih edilebilir

4. Deneysel ve Genetik Temelli Tedaviler

HIF-2α inhibitörleri (Belzutifan – VHL mutasyonu olan hastalarda FDA onayı aldı)
mTOR inhibitörleri (Everolimus) – daha çok geç basamakta
PARP inhibitörleri – nadiren, özellikle DNA tamir bozukluğu olan hastalarda araştırılıyor

Tedavi Seçimini Etkileyen Faktörler:

IMDC risk sınıflaması (favorable / intermediate / poor risk)
Tümörün histolojik alt tipi (clear cell vs non-clear cell)
PD-L1 ekspresyonu (rutin olarak yönlendirici değil ama yardımcı)
Hastanın performans durumu ve komorbiditeleri
Daha önceki tedavilere yanıt durumu

Renal Hücreli Kanserinin Güncel Sistemik Tedavileri Nelerdir?

➥ İmmünoterapi Temelli Kombinasyonlar (1. Basamak)

🔷İmmünoterapi + İmmünoterapi Kombinasyonu

Nivolumab + Ipilimumab
- Clear cell RCC, intermediate veya poor risk hastalar için FDA onaylıdır
- CheckMate 214 çalışmasında sağkalım avantajı gösterilmiştir
- Daha az yan etki profili ve kalıcı yanıt oranları yüksektir

🔷İmmünoterapi + TKI Kombinasyonları

Nivolumab + Cabozantinib
- Intermediate/poor risk hastalar için önerilir
- CheckMate 9ER çalışmasında PFS ve OS avantajı
Pembrolizumab + Axitinib
- Tüm risk gruplarında önerilebilir
- KEYNOTE-426 çalışmasında iyi sonuçlar vermiştir
Avelumab + Axitinib (daha az tercih edilmeye başlanmıştır)

➥ Tirozin Kinaz İnhibitörleri (TKI Monoterapileri)

Daha az immün toleransı olan veya immünoterapiye uygun olmayan hastalarda:

Sunitinib
Pazopanib
Cabozantinib
Tivozanib
Bu ajanlar VEGF reseptörlerini hedef alarak tümör anjiyogenezini baskılar.

➥ 2. ve 3. Basamak Tedaviler

Daha önce TKI alan hastalarda:
- Nivolumab (monoterapi – CheckMate 025)
- Cabozantinib (MET, AXL, VEGFR inhibitörü)
- Lenvatinib + Everolimus (kombinasyon; daha önce tedavi almış hastalarda)
- Tivozanib (geç basamaklarda FDA onayı aldı – 2021)

➥ Non-Clear Cell RCC’de Tedavi (Papiller, Kromofob vs.)

Standart tedaviler daha az net olmakla birlikte:
- TKI’lar (sunitinib, cabozantinib) sıklıkla kullanılır
- MET inhibitörleri (örneğin: savolitinib) papiller tip 1 RCC için araştırılmaktadır
- İmmünoterapi ± TKI kombinasyonları bazı olgularda tercih edilebilir

➥ Deneysel ve Genetik Temelli Tedaviler

HIF-2α inhibitörleri (Belzutifan – VHL mutasyonu olan hastalarda FDA onayı aldı)
mTOR inhibitörleri (Everolimus) – daha çok geç basamakta
PARP inhibitörleri – nadiren, özellikle DNA tamir bozukluğu olan hastalarda araştırılıyor

Tedavi Seçimini Etkileyen Faktörler:

IMDC risk sınıflaması (favorable / intermediate / poor risk)
Tümörün histolojik alt tipi (clear cell vs non-clear cell)
PD-L1 ekspresyonu (rutin olarak yönlendirici değil ama yardımcı)
Hastanın performans durumu ve komorbiditeleri
Daha önceki tedavilere yanıt durumu

Böbrek Kanseri (Renal Hücreli Karsinom) Yaşam Süresi ve Sağkalım Oranları

Böbrek kanserinde yaşam süresi ve sağkalım oranları hastalığın evresine, tümörün biyolojik davranışına, metastaz durumuna ve uygulanan tedavilere göre değişiklik gösterir.

Erken evrede (Evre 1-2) yakalanan böbrek kanserlerinde sağkalım oranları oldukça yüksektir.
Evre 3 hastalarda tedaviyle birlikte uzun yaşam şansı artar.
Evre 4 (metastatik) böbrek kanserinde sağkalım düşük olmakla birlikte; güncel hedefe yönelik tedaviler ve immünoterapiler ile bu oranlar giderek iyileşmektedir.