Akciğer Kanseri Küçük Hücreli Dışı

Küçük Hücreli Dışı Akciğer Kanseri (NSCLC)

Küçük hücreli dışı akciğer kanseri (Non-Small Cell Lung Cancer - NSCLC), tüm akciğer kanserlerinin yaklaşık %85'ini oluşturan bir grup kanser türünü ifade eder. Diğer ana akciğer kanseri türü olan küçük hücreli akciğer kanseri (SCLC)'ye göre daha yavaş seyirlidir ve tedavi yaklaşımları farklıdır. NSCLC genellikle geç belirti verir ve bu nedenle birçok hastada ileri evrede tanı konur.

NSCLC Alt Tipleri:

🔹 Adenokarsinom:

En sık görülen alt tiptir.
Genellikle akciğerin dış (periferik) bölgelerinde oluşur.
Sigara içmeyenlerde en sık görülen NSCLC türüdür.
EGFR, ALK, ROS1 gibi genetik mutasyonlarla ilişkilidir.

🔹 Skuamöz Hücreli Karsinom:

Sigara kullanımıyla en güçlü ilişkiye sahip alt tiptir.
Bronşların merkezi bölgelerinde görülür.
Genellikle mukus üretimi, kanlı balgam ve öksürük gibi belirtilerle kendini gösterir.

🔹 Büyük Hücreli Karsinom:

NSCLC'nin daha az yaygın alt tipidir.
Hem merkezi hem de periferik bölgelerde görülebilir.
Agresif seyirli olabilir ve erken metastaz yapabilir.
Her alt tipin biyolojik davranışı ve tedaviye verdiği yanıt farklıdır. Bu nedenle NSCLC tanısı konduğunda, tümörün alt tipinin belirlenmesi tedavi planlamasında kritik öneme sahiptir.

Risk Faktörleri Nelerdir?

NSCLC gelişiminde hem çevresel hem de genetik faktörler etkili olabilir. En önemli risk faktörleri şunlardır:

✅Tütün Ürünleri ve Sigara Kullanımı

NSCLC vakalarının yaklaşık %80-90’ı sigara kullanımı ile ilişkilidir.
Hem aktif hem de pasif içicilik riski artırır.
Sigara içmeyenlerde görülen NSCLC genellikle adenokarsinom alt tipidir.

✅Mesleki ve Çevresel Maruziyetler

Asbest, arsenik, radon gazı, nikel, krom, dizel egzoz gibi kimyasallar
Madencilik, inşaat, tekstil ve boya endüstrilerinde çalışanlar daha yüksek risk altındadır.

✅Hava Kirliliği

Özellikle yoğun trafik, sanayi bölgeleri ve kapalı alanlarda hava kalitesinin düşük olması akciğer kanseri riskini artırır.

✅Genetik ve Aile Öyküsü

Ailede akciğer kanseri olan bireylerde risk artar.
Genetik mutasyonlar (EGFR, ALK, KRAS vb.) bazı hastalarda kalıtsal olabilir.

✅Kronik Akciğer Hastalıkları

KOAH, akciğer fibrozisi, bronşektazi gibi hastalıklar, inflamasyonu artırarak NSCLC riskini yükseltir.

✅Yaşam Tarzı Faktörleri

Yetersiz beslenme, düşük antioksidan alımı, fiziksel hareketsizlik ve obezite
Alkol kullanımı da bazı çalışmalarda risk artışıyla ilişkilendirilmiştir.

Korunmak İçin Neler Yapılabilir?

NSCLC’den korunmanın en etkili yolu risk faktörlerinden uzak durmaktır. Şu önlemler önerilir:

✅Sigaranın tamamen bırakılması ve pasif içicilikten kaçınılması
✅Radon gazı ölçümleri ve iş güvenliği önlemleri (maskeler, havalandırma)
✅Hava temizliği ve çevre dostu yaşam alanları oluşturulması
✅Sağlıklı ve dengeli beslenme (antioksidanlardan zengin meyve-sebzeler)
✅Düzenli egzersiz ve ideal vücut ağırlığının korunması
✅Yüksek riskli bireylerde düşük doz bilgisayarlı tomografi (BT) ile tarama

Küçük Hücreli Dışı Akciğer Kanseri (NSCLC) Belirtileri

🔹 1. Solunum Sistemi Belirtileri:

İnatçı öksürük: Geçmeyen veya giderek kötüleşen kuru ya da balgamlı öksürük
Nefes darlığı: Basit aktivitelerde bile nefes almakta zorluk
Göğüs ağrısı: Özellikle derin nefes alırken, öksürürken veya gülünce artan ağrı
Kanlı balgam çıkarma (hemoptizi): Balgamda kan görülmesi
Hırıltılı solunum (wheezing)

🔹 2. Genel Belirtiler:

Kilo kaybı: Açıklanamayan hızlı kilo kaybı
İştah kaybı: Yemek yeme isteğinde azalma
Yorgunluk: Sürekli bitkinlik ve halsizlik
Ateş: Nedeni bulunamayan düşük veya yüksek ateş
Gece terlemesi

🔹 3. İleri Evre Belirtileri:

Ses kısıklığı: Ses tellerine giden sinirin etkilenmesine bağlı
Yutma güçlüğü: Yemek borusuna baskı olması durumunda
Omuz, kol veya sırt ağrısı: Tümörün sinirleri veya kaburgaları tutmasına bağlı
Yüzde ve boyunda şişlik: Üst ana toplardamara (vena cava) baskı (vena cava superior sendromu)
Kemik ağrıları: Kemik metastazı varsa
Baş ağrısı, bulanık görme: Beyin metastazı durumunda

🔹 4. Paraneoplastik Sendromlar (Bazı hastalarda görülür):

Kan kalsiyum düzeyinde yükselme (hiperkalsemi)
Kas güçsüzlüğü
Hormonal dengesizlik belirtileri

Küçük Hücreli Dışı Akciğer Kanseri teşhisi nasıl konulur?

Küçük Hücreli Dışı Akciğer Kanseri (KHDAK) teşhisi, klinik değerlendirme, çeşitli görüntüleme yöntemleri ve kesin tanı için biyopsi ile elde edilen dokunun patolojik incelemesinin bir kombinasyonu ile konulur. KHDAK, akciğer kanserlerinin büyük çoğunluğunu oluşturur ve farklı alt tipleri (adenokarsinom, skuamöz hücreli karsinom, büyük hücreli karsinom gibi) bulunur. Teşhis süreci genellikle aşağıdaki adımları içerir:

1. Klinik Değerlendirme:

Hasta Hikayesi ve Fizik Muayene: Doktor, hastanın semptomlarını (kronik öksürük, kanlı öksürük, nefes darlığı, göğüs ağrısı, kilo kaybı, iştahsızlık, yorgunluk, ses kısıklığı gibi) ve tıbbi geçmişini detaylı olarak alır. Sigara içme öyküsü, ailede akciğer kanseri öyküsü ve mesleki maruziyetler (asbest, radon vb.) sorgulanır. Fizik muayene sırasında akciğerlerde anormal sesler veya diğer belirtiler araştırılır.
Paraneoplastik Sendrom Belirtileri: Bazı KHDAK türleri, vücudun tümöre verdiği tepki sonucu paraneoplastik sendromlara neden olabilir (örneğin, hiperkalsemi, hiponatremi, nörolojik belirtiler). Bu belirtiler de değerlendirilir.

2. Görüntüleme Yöntemleri:

Akciğer Grafisi (Röntgen): Genellikle ilk yapılan görüntüleme yöntemidir. Akciğerlerde kitle, infiltrasyon, sıvı birikimi (plevral efüzyon) veya akciğer çökmesi (atelektazi) gibi anormallikleri gösterebilir. Ancak erken evre tümörleri veya küçük lezyonları saptamada yetersiz kalabilir.
Bilgisayarlı Tomografi (BT): Akciğerleri, mediasteni (akciğerler arasındaki bölge) ve üst karın bölgesini daha detaylı olarak görüntüler. Tümörün boyutu, şekli, konumu, lenf nodu büyümesi ve komşu dokulara veya uzak organlara olası yayılımı hakkında önemli bilgiler sağlar. Kontrastlı BT taramaları daha net görüntüler elde edilmesine yardımcı olabilir.
Pozitron Emisyon Tomografisi-Bilgisayarlı Tomografi (PET-BT): Tümörün ve olası metastazların metabolik aktivitesini gösterir. KHDAK'ın evrelemesinde, özellikle uzak metastazların saptanmasında ve şüpheli lenf nodlarının değerlendirilmesinde önemli bir rol oynar. Tedavi yanıtını değerlendirmede de kullanılır.
Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRG): Özellikle beyin ve omurilik gibi merkezi sinir sistemi metastazlarını değerlendirmede BT'ye göre daha hassastır. Ayrıca superior vena kava sendromu gibi durumlarda damar yapılarını değerlendirmek için de kullanılabilir.
Kemik Sintigrafisi: Kemik metastazlarını araştırmak için kullanılır. PET-BT genellikle kemik metastazlarını da gösterebildiği için bazı durumlarda kemik sintigrafisine gerek kalmayabilir.

3. Biyopsi ve Patolojik İnceleme:

KHDAK tanısı, anormal görünen dokudan örnek alınarak (biyopsi) mikroskop altında incelenmesiyle kesinleştirilir. Biyopsi alma yöntemleri tümörün konumuna ve yayılımına göre değişiklik gösterir:

Bronkoskopi: Ucunda kamera ve ışık bulunan ince, esnek bir tüpün (bronkoskop) burundan veya ağızdan akciğerlere ilerletilerek tümörden veya çevresindeki lenf nodlarından örnek alınmasıdır (biyopsi, fırçalama, yıkama). Santral yerleşimli tümörler için sıklıkla kullanılır.
Transtorasik İğne Biyopsisi (TTİB): Göğüs duvarından ince bir iğne ile direkt olarak akciğerdeki kitleye veya şüpheli lenf noduna girilerek örnek alınmasıdır. Periferik yerleşimli tümörler için tercih edilebilir. Görüntüleme yöntemleri (BT veya floroskopi) eşliğinde yapılır.
Endobronşiyal Ultrasonografi (EBUS) ve Endoesofageal Ultrasonografi (EUS): Bu yöntemlerde bronkoskop veya endoskop ucuna takılı ultrason probu ile hava yolları veya yemek borusu duvarından lenf nodları ve tümörler görüntülenir ve eş zamanlı olarak iğne biyopsisi alınabilir. Özellikle mediastinal ve hiler lenf nodlarının değerlendirilmesinde ve biyopsi alınmasında önemlidir.
Mediastinoskopi: Boyunda küçük bir kesi yapılarak mediastene (akciğerler arasındaki bölge) ulaşılır ve buradaki büyümüş lenf nodlarından biyopsi alınır. Özellikle mediastinal lenf nodu tutulumunu değerlendirmede önemlidir.
Torakotomi veya Video Yardımlı Torakoskopik Cerrahi (VATS): Daha büyük bir cerrahi kesi ile akciğere ulaşılıp tümörden veya lenf nodlarından örnek alınması veya tümörün çıkarılmasıdır. Tanısal amaçlı nadiren kullanılır, genellikle tedavi amaçlı yapılırken tanı da konulabilir.
Plevral Sıvı Sitolojisi: Eğer akciğer zarında sıvı birikimi (plevral efüzyon) varsa, bu sıvıdan örnek alınarak kanser hücreleri araştırılabilir.

Patolojik İnceleme: Alınan biyopsi örnekleri patolog tarafından mikroskop altında incelenir. Bu inceleme, kanserin tipini (adenokarsinom, skuamöz hücreli karsinom, büyük hücreli karsinom vb.), grade'ini (agresiflik derecesini) ve diğer özelliklerini belirlemek için kesin tanıyı sağlar. Ayrıca, tedavi seçeneklerini belirlemek için tümör dokusunda genetik mutasyonlar (örneğin, EGFR, ALK, ROS1) araştırılabilir.

Evrelerine Göre Tedavisi Nasıl Yapılır?

📌Evre I - II (Erken evre)

Cerrahi rezeksiyon (lobektomi/sleeve rezeksiyon)
Adjuvan tedavi (Evre II ve seçilmiş Evre I hastalarda): kemoterapi, immünoterapi veya akıllı ilaçlar
Cerrahiye uygun olmayan hastalara küretik radyoterapi (SBRT)

📌Evre III (Lokal ileri evre)

Eş zamanlı kemoradyoterapi (cisplatin-tabanlı kemoterapi + radyoterapi)
Seçilmiş hastalarda sonrasında idame immünoterapi veya akıllı ilaçlar
Bazı durumlarda kemoterapi, immünoterapi veya akıllı ilaçlar sonrasında ameliyat veya Eş zamanlı kemoradyoterapi ile tedaviye devam edilir.

📌Evre IV (Metastatik evre)

Öncelikle moleküler testler yapılır (EGFR, ALK, ROS1, BRAF, MET, KRAS, PD-L1 ekspresyonu … vb)
Tedavi, biyobelirteçlere göre belirlenir: kemoterapi, akıllı ilaçlar veya immünoterapi

Güncel Sistemik Tedaviler

✅Hedefe yönelik tedaviler (TKI): EGFR, ALK, ROS1, MET, RET, KRAS gibi mutasyonlar hedeflenir.
✅İmmünoterapiler (checkpoint inhibitörleri):

PD-1/PD-L1 inhibitörleri: Pembrolizumab, Nivolumab, Atezolizumab, Durvalumab

✅Kemoterapi: Platin bazlı rejimler (cisplatin + pemetrexed, karboplatin + paklitaksel vb.)
✅Antikor-İlaç Konjugatlar: HER2 ve Trop-2 hedefli yeni ajanlar (Denileukin diftitox, Datopotamab deruxtecan gibi)